شعرناب

منوچهر ستوده، ایران‌شناس و نویسنده ... در گذشت


منوچهر ستوده، ایران‌شناس و استاد دانشگاه تهران درگذشت.
آقای ستوده برای نوشتن کتاب 'از آستارا تا استارباد' بیش از ۲۰ سال روستاها و مناطق حاشیه دریای خزر را از آستارا تا استرآباد گرگان با پای پیاده و سواره طی کرد تا آثار باستانی و فرهنگی به جای مانده را در این کتاب ده جلدی ثبت کند.
او ۱۰۳ سال و ۹ ماه پیش در بازارچه سرچشمه بخش عودلاجان تهران به دنیا آمد، در دبیرستان البرز درس خواند و در سال ۱۳۲۹ زیر نظر بدیع‌الزمان فروزانفر از رساله دکترای خود در دانشگاه تهران و رشته ادبیات دفاع کرد.
منوچهر ستوده سال ۱۳۳۰ به دعوت دولت بریتانیا برای یک سمینار شش ماهه تحقیقی به لندن رفت و مدتی بعد هم در یک دوره مطالعاتی در آمریکا شرکت کرد.
گرچه متولد تهران بود اما اصلیت پدری او به مازندران باز می‌گشت و به همین دلیل به تحقیق درباره فرهنگ آن منطقه علاقه ویژه داشت.
از او حدود ۵۰ کتاب و بیش از ۲۰۰ مقاله به جا مانده است. فرهنگ گیلکی، فرهنگ کرمانی، جغرافیای اصفهان، تاریخ بدخشان، تاریخ بنادر و جزایر خلیج فارس، جغرافیای تاریخی شمیران و تاریخ گیلان و دیلمستان از مجموعه کتاب‌های او است.
آقای ستوده درخاطرات خود درباره برجسته‌ترین اثرش در دهه چهل شمسی نوشته است: "از آستارا تا خلیج حسینقلی در استارباد بیست و اندی سال طول کشید و تمام کوه و دشت این منطقه را بررسی کردم و پنج جلد کتاب از آستارا تا استارباد تالیف شد. البته آن وقت‌ها ماشینی نبود پیاده یا با قاطر از محلی به محل دیگر می‌رفتم با دو دوربین عکاسی و سایر وسایل به کول."
او در ادامه می‌گوید: "ضمن این کار برخوردیم به اسناد و مدارک تاریخی که در خانواده‌ها نگهداری می‌شد. مثلا خانواده سادات درازگیسو و خانواده سادات مفیدی در گرگان. در آن وقت آقای ایرج افشار رییس کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران بود، ایشان کمک می‌کردند و آدم و دوربین دادند. رفتیم همه آن اسناد را عکس‌برداری کردیم و پنج جلد کتاب اسناد چاپ کردیم و شد ده جلد کتاب."
از او نقل شده که هرجا می‌رفت، برای ثبت تاریخ فرهنگی و شفاهی پای صحبت بزرگان می‌نشست.
آقای ستوده در کتاب جغرافیای تاریخی شمیران به نقل از پیرمردان تجریش می‌گوید که از آنان شنیده نزدیک پل رومی در سمت راست جاده قدیم شمیران تپه‌ای وجود داشته که دهکده تجریش روی آن بنا شده بوده است و "چون در آن اطراف گرگ فراوان پیدا شد و مردم به زحمت افتادند، به حوالی امام‌زاده صالح آمدند و تجریش فعلی را بنا کردند."
سال ۱۳۹۲ به مناسبت صد سالگی او دوستدارانش در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران بزرگداشت او را برگزار کردند. تمبری هم برای قدردانی از پژوهش‌های او منتشر شده است.


1