مثنوی (قالب شعر)

قالبی از شعر فارسی است که دارای ابیات زیادی بوده و برای سرودن داستان‌ها و مطالب طولانی کاربرد دارد. در این قالب هر بیت دارای قافیه‌ای جداگانه است و به همین دلیل به آن مثنوی (دو تا دو تا) گفته می‌شود. از بزرگترین سروده های ادبیات پارسی که در قالب مثنوی سروده شده اند، شاهنامه ی فردوسی می باشد. کلیله و دمنه رودکی و آفرین نامه ابوشکور بلخی نیز از اولین نمونه‌های مثنوی است. از جمله دیگر سرایندگانی که از این قالب استفاده کرده‌اند می‌توان از مولانا جلال‌الدین بلخی نام برد که مطالب عرفانی خود را در قالب مثنوی سروده است. جامی و نظامی نیز از دیگر شاعران بزرگ این قالب اند. این قالب شعری خاص زبان فارسی است.
ساختار و نحوه قرار گیری قافیه در مثنوی
ــــــــــ# ــــــــــ#
ــــــــــ* ــــــــــ*
ــــــــــ+ ــــــــــ+
ــــــــــ^ ــــــــــ^
ــــــــــ° ــــــــــ°
ــــــــــ~ ــــــــــ~
ــــــــــ• ــــــــــ•
نمونه هایی از مثنوی[ویرایش]
از رودکی با مطلع:
مرا بسود و فرو ریخت هر چه دندان بود نبود دندان،لا بل چراغ تابان بود
سپید سیم رده بود و در و مرجان بود ستاره سحری بود و قطره باران بود
یکی نماند کنون زان همه بسود و بریخت چه نحس بود!همانا که نحس کیوان بود
از فردوسی با مطلع:
به نام خداوند جان و خرد کزین برتر اندیشه بر نگذرد
خداوند نام و خداوند جای خداوند روزی ده و رهنمای
خداوند کیوان و گردان سپهر فروزنده ماه و ناهید و مهر
ز نام و نشان و گمان برترست نگارنده برشده گوهرست
از بوشکور بلخی با مطلع:
بدان کوش تا زود والا شوی چو دانا شوی زود والا شوی
نه داناتر آن کس که والاتر است که والا تر آن کس که داناتر است
نبینی ز شاهان ابرتخت و گاه ز دانندگان باز جوید راه؟
از اسدی توسی با مطلع:
ستیز آوری کار اهریمن است ستیزه به پرخاش آبستن است
همیشه در نیک و بد هست باز تو سوی در بهتری شو فراز
چه رفتن ز پیمان چه گشتن ز دین که زین هردو به ز آسمان و زمین
چو یار گنه کار باشی به بد به جای وی ار تو بپیچی سزد
شاعران بزرگ قالب مثنوي[ویرایش]
نظامي
مولانا
عطار
فردوسي
سعدي
منبع از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد