آموزش دوبیتی

به نام یزدان بی همتا
قالب دوبیتی از ساده ترین قالب های شعری است.درباره ی زمان به وجود آمدن این قالب اطلاعی در دست نیست.همین را می دانیم که از گذشته های دور بسیار مورد توجه مردم بوده است.بسیاری از شاعران،دوبیتی را نمی پسندیدند.دلیل آنها نیز این بود که دوبیتی زبان عامه ی مردم است و زبان شاعر، باید با زبان عامه ی مردم متفاوت باشد.در گذشته کمتر کسی را می بینیم که پیشه اش شاعری باشد و آنگاه دو بیتی سرا نیز باشد،چون که سرودن دو بیتی،به معنای زیر پا گذاشتن اصول شاعری بود.به همین دلیل معروفترین دوبیتی سرایان یا از مردمان روستایی وعادی بوده اند و یا از صوفیان.
دوبیتی را معمولا ترانه نیز می گویند.
شاعر بسیاری از دوبیتی ها مشخص نیست.اینگونه دوبیتی ها سینه به سینه به گوش نسل بعد رسیدهاست.به همین خاطر، نامی از سراینده ی آنها وجود ندارد.معروف ترین دوبیتی سرایان عبارتنداز:باباطاهر همدانی،شمس مغربی،شرفشاه گیلانی،بندار رازی،فایز دشتستانی و ... .
ویژگی های دوبیتی:
این نوع شعر از دو بیت تشکیل می شود که در آن قافیه ی مصراع های اول،دوم و چهارم الزامی است.آوردن قافیه در مصراع سوم الزامی نیست.درون مایه ی دو بیتی عاشقانه وعارفانه است.
دوبیتی یک وزن مشخص دارد.مفاعیلن مفاعیلن فعولن،وزن اصلی دوبیتی است.وزن دوبیتی به زبان عروضی اینگونه است:
U _ _ _ U _ _ _ U _ _
اما رباعی نیز از دوبیت تشکیل می شود و ممکن است تشخیص این دو از هم دشوار شود.برایتشخیص دوبیتی از رباعی،کافی است به هجا(بخش)اول رباعی و دوبیتی توجه کنیم.دوبیتی باهجای کوتاه آغاز می شود ولی رباعی با هجای بلند آغاز می شود.و تشخیص این دو به همینسادگی است!
اکنون چند دوبیتی
دوبیتی نخست از فایز دشتستانی:
اگر صد تیر ناز از دلبر آید
مکن باور که آه از دل برآید
پس از صد سال بعد از مرگ فایز
هنوز آواز دلبر دلبر آید
دوبیتی دوم از فایز دشتستانی:
تو از من بی خبر،من از تو بی تاب
نمی آیی مرا یک شب تو در خواب
یقین حال دل فایز ندانی
لب من تشنه و لعل تو سیراب
دوبیتی سوم از باباطاهر همدانی:
به صحرا بنگرم،صحرا ته وینم
به دریا بنگرم،دریا ته وینم
به هر جا بنگرم کوه و در و دشت
نشان از قامت رعنا ته وینم
ادبستان شعر و هنر