آموزش وزن شعر به زبان ساده- قسمت دوازدهم

لینک دانلود کتاب آموزش وزن شعر به زبان ساده : برای دانلود اینجا کلیک کنید .
آموزش وزن شعر به زبان ساده- قسمت دوازدهم
یک مدت در آموزش عروض تاخیر ایجاد کردم که حسابی تمرین کنید. امیدوارم هیچ کس در تقطیع هیچ شعری دچار مشکل نشده باشد. اگر مشکلی داشتید حتما ایمیل بزنید و بپرسید. امروز به بحثی می پردازیم که در عروض قدیم کمتر به آن برمی خوردید. یعنی آمدن دیالوگ ها (جملات محاوره ای) و کلمات غیرفارسی در شعر:
*
کلمه ی «پاندا» را تلفظ کنید. حالا تقطیع کنید:
*
_ _
*
کلمه ی «اژدها» را تلفظ کنید. حالا تقطیع کنید:
*
_ U _
*
حالا کلمه ی «آیدا» را تلفظ کنید. گوشتان آن را شبیه کدام کلمه ی بالا می داند؟ مطمئنا «پاندا»!
*
اما حالا آن را تقطیع کنید:
*
_ U _
*
مشکل از کجاست؟
*
کلمه ی «آیدا» فارسی نیست! پس نباید مثل کلمات فارسی تقطیع شود.
*
مثال دیگری را از شعر «دهخدا» مرور می کنیم:
*
«خاک به سرم بچه به هوش اومده
*
بخواب ننه! یه سر و دو گوش اومده»
*
می بینیم که برای درست درآمدن وزن تقطیع «خاک» می شود: _
*
و تقطیع «بخواب» می شود: U _
*
پس جملات محاوره ای هم تقطیع متفاوتی دارند.
*
اگر در هر دو مثال دقت کنیم. نکته در سریع و با شدت خواندن «مصوت بلند» است که باعث می شود از کشیدگی آن کاسته شود. پس اگر بخواهیم به صورت قاعده این موضوع را بیان کنیم، می شود:
*
در کلمات غیرفارسی (که تلفظ فارسی به خود نگرفته اند مثل اسامی خاص و کلماتی که جدیدتر وارد زبان شده اند) و همچنین جملات محاوره ای قاعده ای را به نام «تقلیل» رعایت می کنیم:
*
صامت + مصوت بلند --> «هجای بلند» نمی شود --> «هجای کوتاه»
*
صامت + مصوت بلند + صامت --> «هجای کشیده» نمی شود --> «هجای بلند»
*
در واقع در هر دو مثال ما یک درجه کاهش داریم.
*
مثلا کلمه ی «دیازپام» اگر فارسی بود و اسم خاص نبود می شد:
*
U _ U _ U
*
اما حالا که اسم خاص غیرفارسی است می شود:
*
_ _ U
*
و در واقع در هجاهای دوم و سوم تقلیل صورت می گیرد.
*
البته اسامی غیرخاص بعد از عزیمت به زبان فارسی گاهی تلفظ فارسی را به خود می گیرند یا هر دو تلفظ را دارند. مثلا «تابلو» هم دچار قاعده ی تقلیل می شود: _ _
*
هم گاهی در اشعار مثل کلمات کلمات فارسی تلفظ و تقطیع می شود. همچنین کلماتی مثل رادیو، تلویزیون و...
*
این موضوع به خاطر زمان زیادی است که این کلمات در زبان فارسی بوده اند. اما مثلا «کامپیوتر» همیشه دچار تقلیل می شود.
*
قاعده آن است که شما همیشه کلمات غیرفارسی را با قاعده ی «تقلیل» تقطیع کنید مگر آنکه بعدا خلافش ثابت شود.
*
حالا با خواندن این قاعده شما می توانید بسیاری از غزل های پست مدرن، اشعار ایرج میرزا، اشعار عشقی و... را که تا قبل از این نمی توانستید تقطیع کنید. می خواهیم در جلسه ی بعدی با آموزش پاره ای ظرائف عروض این بحث را تمام کنیم. فقط تمرین و تمرین را فراموش نکنید.
■
سيد مهدى موسوى