🔵 آموزش وزن شعر (درس اول)
بسم الله الرحمن الرحیم
با عنایت بر اینکه ریزش و رویش هایی در سایت وزین شعر ناب اتفاق می افتد و با توجه به مداقه در اشعار برخی دوستان لازم دیدم بحث وزن و عروض را در شعر عنوان کنم.
گرچه قبل از من دوستان دیگری در باب وزن و عروض درس هایی را عنوان کرده اند ولی به دلایل فوق الذکر این سلسله دروس را بانام و یاد رحمانِ رحیم شروع میکنم.
🔵 تعریف عروض :
عروض یکی از انواع علوم ادبی است که از وزن شعر بحث می‌کند در عروض از کیفیت به وجود آمدن وزن شعر، انواع آن، درستی یا نادرستی آن، معمول بودن یا معمول نبود آن سخن می‌رود
🔵 تعریف وزن :
شعر کلامی است مخیل و موزون. وزن نظم و تناسب خاصی است در اصوات شعر این نظم و تناسب در نزد هر قومی کیفیت خاصی دارد مثلا وزن در شعر فارسی و عربی و سانسکریت و یونانی باستان و لاتین، وزن کمی است. یعنی بین امتداد زمانی اصوات و یا به عبارت دیگر بین کمیت ها
(کوتاهی و بلندی) هجاها نظم و تناسبی وجود دارد.
به وزن شعر سنتی فارسی (و نیمایی) وزن عروضی می‌گویند.
🔵 نکته :
در وزن عروضی برخی از نظم و ترتیب های خاص ،بین مجموعه های خاصی از هجاهای کوتاه و بلند موسیقایی و آهنگین هستند.
🔵 خواجه نصیرالدین طوسی وزن را به دليل خيال انگيز بودن از فصول ذاتی شعر می داند.
🔵 تاثير وزن در شعر :
زیبایی سحر انگيز می بخشد و آن را شورانگيز
می سازد ، اگر وزن شعری را بر هم بريزيم از زيبايی و تاثير آن در نفوس کاسته می شود
🔵 دانش عروض از دیدگاه علم فونتیک (صوت‌شناسی) اهمیت فراوان دارد.
🔵 معنای لغوی عروض
درباره ی معنی لغوی عروض نظریات گوناگونی ارائه شده است، از آن جمله گویند: عروض چوبی باشد که خیمه بدان استوار کنند و چون قوام ابیات به قسمت آخر مصراع نخستین است، این قسمت را مجازا عروض خوانده‌اند و آن‌گاه این کلمه از رهگذر نام‌گذاری کل به اسم جزء، بر علمی که از اوزان شعر گفتگو می‌کند، اطلاق شده است.
🔵 تاریخچه ی عروض
مبدع فن عروض را «خلیل بن احمد فراهیدی» (۱۰۰-۱۷- ه. ق) از دانشمندان قرن دوم هجری دانسته‌اند درباره علت و چگونگی ابداع فن عروض توسط او افسانه‌هایی ساخته و پرداخته‌اند.
همه ی مورخان و علمای لغت که درباره ی خلیل بن احمد و کیفیت وضع علم عروض گفتگو کرده‌اند متفق‌اند در اینکه پیش از او هیچ کس در زبان عرب قواعدی برای اوزان شعر نمی‌دانسته و کمترین سابقه‌ای در این باب وجود نداشته است، به این سبب وضع عروض را نوعی از الهام شمرده‌اند. اما در این مسئله که یک نفر به تنهایی علمی را کشف یا اختراع کند جای شبهه و تردید بسیاری است، اما در هیچ یک از کتب تاریخ و لغت نیز کسی در ابتکار خلیل شک نکرده است؛ یگانه کسی که در اصالت ابتکار خلیل شبهه کرده است، ابوریحان بیرونی (متوفی ۴۴۰ه. ق) است که در کتاب «ماللهند» ضمن مقایسه وزن‌های شعر هندی و عروض عرب به این نکته که خلیل بن احمد، این اصول را از قواعد شعر هندی گرفته اشاره کرده است.
ادامه ی مطلب در پنجره ی سبز همین صفحه
#سید_هادی_محمدی