کلاس شعرناب(۶)
به نام خدا
قالب رباعی
قالب رباعی از همان قرن سوم و دوران آغاز شعر فارسی وجود داشته است. این قالب در قرن‌های ۶ و ۷ هجری به اوج خود رسید. رباعی از قالب‌های ایرانی است که ابتدا در ادبیات فارسی شکل گرفته و سپس به ادبیات عرب راه پیدا کرده است. در این قالب شعری، بیشتر به نکته‌های اخلاقی و عرفانی توجه می‌شود.
هر رباعی شامل ۲ بیت یا ۴ مصراع است. در این قالب، مصراع اول و مصراع‌های دوم و چهارم با یکدیگر هم‌قافیه‌اند. در برخی از رباعی‌ها، مصراع سوم هم دارای کلمه قافیه است. سه مصراع اول رباعی در حکم مقدمه‌اند، زیرا شاعر مقصود و منظور اصلی خود را در چهارمین مصراع رباعی بیان می‌کند.
وزن عروضی قالب رباعی معمولاً به صورت «مفعولُ مفاعیلُ مفاعیلُ فَعَل» است.
مثال قالب رباعی
آب آمده وباز برسرسبزه گریست
بی باده گلرنگ نمی باید زیست
این سبزه که امروز تماشاگه ماست
تا سبزه خاک ما تماشاگه کیست
قالب دو بیتی یا ترانه
ساختار و چینش کلمه قافیه در قالب دوبیتی یا ترانه کاملاً شبیه به رباعی است. رباعی و دوبیتی در واقع، به لحاظ وزن عروضی با یکدیگر متفاوت‌اند. وزن رباعی «مفعولُ مفاعیلُ مفاعیلُ فَعَل» است، اما دوبیتی با وزن عروضی «مَفاعیلُن مَفاعیلُن فَعولُن» سروده می‌شود.
مثال قالب دوبیتی
باباطاهر از مشهورترین شاعرانی به شمار می‌آید که در قالب دوبیتی طبع‌آزمایی کرده‌اند.
محبت آتشی در جانم افروخت
که تا دامان محشر بایدم سوخت
عجب پیراهنی بهرم بریدی
که خیاط اجل می‌بایدش دوخت
همان منبع