📚 درسنامه ی ۴٩(قافیه ١۴)
اشباع به دو مورد اطلاق می شود:
الف) حرکت حرف پیش از«روی » متحرک
ب) حرکت حرف دخیل
فتحه ی حروف «د» و «غ» در دو کلمه ی مادر و لاغر و كسره ی حروف «د» و «ه» در دو کلمۀ نادر و ظاهر و ضمه ی حروف «م» و «خ» در دو کلمۀ خامش
و ناخوش اشباع است.
وقتی حرف رَوی متحرک باشد، حرکت حرف پیش از آن را نیز اشباع می‌گویند. چه این حرف دخیل باشد، مانند «م و خ» در کلمه‌های خامشی و ناخوشی؛ چه دخیل نباشد، مانند حرف «ر» در دو کلمۀ شروری و برتری.
حرکت فتحه ی حروف «ب » و « س » در کلمات
« بَرَش » و « سَرَش » اِشباع است.
حرکت « کسره » در حرف «ی» در کلمات «شمایِل» و «قبایِل» اشباع است.
به فروغ مهر رویش که مه است از آن عبارت
به فریب چشم مستش که جهان دهد به غارت
فتحه ی (( را ء ) در کلمات (( عبا رَ ت )) و (( غارَ ت ))
اشباع است.
حرف اشباع ساکن نیست؛ برخلاف ردف و قید که ساکن است. اصطلاح اشباع در عروض با اصطلاح اشباع در تجوید تفاوت دارد.
اشباع در معناشناسی، فزونی و سیر کردن است که در این‌جا به حرکت است. باید توجه داشت که تمامی حرف‌های قبل از روی، ساکن است و فقط دخیل است که ساکن نیست و اشباع، مزیتی بر آن است. اشباع، هر سه حرکت فتحی، ضمی و کسری را با خود دارد. حرکتِ دخیل در قوافی موصولْ «اشباع»، و در قوافی مقید که حرکت پیش از روی ساکن است
«توجیه» نامیده می‌شود.
سید هادی محمدی
پی نوشت :
منابع دروس قافیه در آخرین جلسه عنوان می‌گردد
معرفی کتاب
کتاب "وظیفه ی ادبیات" اثر ابوالحسن نجفی است؛ ابوالحسن نجفی در این کتاب چهار بحث درباره ادبیات را مطرح کرده و مقالات نویسندگان غربی را در این زمینه ترجمه کرده است. این مقالات و سخنرانی ها به منظور آشنایی ادبیات شرق و غرب و اشتراکات زبان ادبی در انجمن اروپایی نویسندگان ایراد شده است . اولین مجمع در لینگراد ١٩۶٢ حول موضوع ادبیات و واقعیت برگزار شده است
یکسال پس از آن، در مجمع بعدی در پاریس درباره اینکه ادبیات چه می تواند بکند، بحث و تبادل نظر شده
ادبیات و سیاست موضوع نشست سوم نویسندگان در فنلاند بود. بخش چهارم "وظیفه ی ادبیات" شامل مقالات مرتبط با مبحث عمل و وظیفه ادبیات است که به سلیقه مترجم در این مجموعه گرد آوری شده است. ترجمه مقالات نویسندگانی همچون رولات بارت، اوژنی یونسکو، آلبر کامو، سیمون دوبوار، کلود سیمون، ژان پل سارتر، واسیلی آکسیونوف و … در کتاب حاضر تدوین شده است. این کتاب در سال ١٣۵۶ش به همت ابوالحسن نجفی توسط انتشارات کتاب زمان به طبع رسیده است.