اندیشه شاه نعمت الله ولی درباره امام علی (ع)

بسمه تعالی
اندیشه شاه نعمت الله ولی درباره امام علی (ع)
چاپ شده در مجموعه مقالات : ششمین کنفرانس ملی علوم انسانی و مطالعات مدیریت
چکیده :
امام علی (ع) , از بزرگ ترین و درخشان ترین اولیای خداوند است . و رحمت و بخشش ایشان برای ماسوا الله , بی پایان است . و جانفشانی و جهادگری های علوی (ع) باعث بقا و حقانیّت دین اسلام و جان حضرت احمد (ص) شد . و بخاطر یاری حضرت خداوند , شیعه ی علوی (ع) از صدر اسلام تا روز قیامت بر دشمن های امام علی بن ابیطالب (ع) که تفرقه افکن , پر فریب , منفعت طلب و در حقیقت دشمن اسلام هستند , پیروز است .همچنین , دانش های بی پایان الهی , اعمال عالی و دریای عرفان ِ جان امام علی (ع) , در نزد حضرت خداوند , جایگاه منحصر به فردی دارد . و برای زندگی ِ پر از گناه , شهوت و اشتباه های فردی و اجتماعی , الگوی انسان کامل است . همچنین , آخرین مقام امامت یعنی امام مهدی (عج) , همان امام علی (ع) ِ زمانه است . و احیاگر ولایت و عدالت علوی (ع) در جهان ِ دور از اسلام حقیقی ِ آخرالزّمان خواهد بود . نیز , در روزگار معاصر , کشور ها و گروه هایی به خاطر مادّی گرایی و ... با شیعه ها در جنگ هستند . پس , جامعه باید با رجوع به معارف اسلامی و به ویژه معارف علوی (ع) و مهدوی (عج) و تبعیّت از فرموده های راه گشا و دقیق ِ ولایت فقیه آیت الله خامنه ای , ظهور حضرت مهدی (عج) را فراهم کند . و با خواست و یاری حضرت خداوند , امام مهدی (عج) به همراه حضرت عیسی (ع) ظهور خواهد کرد . و با تایید نور بی پایان الهی , جامعه ی اسلام و حتّی تمام جامعه ی بشر به سعادت در دنیا و آخرت خواهد رسید .
واژه های کلیدی
اندیشه علوی (ع) , سیره علوی (ع)
مقدمه
شاه نورالدّین نعمت الله ولی , از سادات , شاعرهای توانا , عارف ها و از بزرگان طریقت تصوّف نعمت اللّهی در قرن هشتم و نهم هجری است . زیارتگاه و مقبره ی ایشان در شهرستان ماهان ِ استان کرمان است . دیوان اشعار ایشان سرشار از عرفان اسلامی و به ویژه معارف مرتضوی (ع) است . در زیر , به بررسی اندیشه های ناب علوی ِ شاه نعمت الله ولی می پردازیم .
متن
ولی بود به ولایت کسی که تابع اوست
موالیانه طلب کن ولی ولای علی
تمام اولیای دین از طریق تبعیّت , تمنّا داشتن و الگو گرفتن ولایت و اندیشه ی الهی و دینی ِ کامل حضرت حیدر (ع) , به مقام ولی بودن , نائل شده اند . همچنین , در زندگی باید الگوی تمام بشر , ولایت کامل علوی (ع) در نیّت , زبان و عمل باشد . تا به سعادت الهی برسند .
جود او مفتاح موجودات کردند آنگهی
قفل حیرت بر دهان نطق هر گویا زدند
...
با وجود خوان انعام علی مرتضی
قرص مه یک گرده و جامی محقر آفتاب
در ادامه , شاه نعمت الله ولی به هدف بخشندگی استثنایی و رحمت بی پایان قلبی و عملی ِ علوی (ع) اشاره می کند . که باعث بُهت زبان ها , گشایش و بخشش همیشگی و تعجّب بی کران تمام ماسوا الله است . و سُفره ی رحمت , کرم و بخشش قلب الهی ِ تابناک حضرت مرتضی (ع) برای تمام موجود ها دائمی است . چنانکه سیّد محمّد حسین شهریار سروده است : " به خدا که در دو عالم اثر از فنا نماند چو علی گرفته باشد سر چشمه بقا را " 2 . و ماه عظیم آسمان , چون تکّه ی گرد نان و انوار زلال خورشید , مانند مایع نوشیدنی در کاسه ی آن سفره ی بخشش اعظم ِ علوی (ع) است .
مقصد و مقصود عالم اوست و ابن عم او
این ندا روز ازل در گوش هوش ما زدند
در نزد حضرت خداوند پاک , مقام دینی کامل حضرت علی (ع) به همراه پسر عموی ایشان یعنی حضرت امین (ص) تا آنجاست که هدف از آفرینش دو جهان هستند .
در ادامه , شاه نعمت الله ولی به نکته ی عمیقی اشاره می کند :
هدف ما باید در در طول زندگی با عقلانیّت و تحقیق و هوشیاری , شناخت اندیشه و به کارگیری اعمال عالی و بی نقص ِ حضرت محمد (ص) , حضرت علیّ ِ مرتضی (ع) و اهل بیت (ع) باشد . تا به سعادت در دو جهان برسیم . که حضرت خداوند , این فرموده و راه را , در روز نخست آفرینش انسان , تعیین کرده است . و راه های شناختی دیگر , در دنیای پُر از شهوت , پر از قدرت طلبی ها , فریبنده ی نفس و فانی , خطا است
یافته حکم خلافت از خدا و مصطفا
هرچه هست از جزو و کل بنوشته در فرمان اوست
امام علی (ع) از سمت و به دستور حضرت خداوند که داناترین موجود دو جهان , و کامل ترین رسول (ص) و فرستاده ی ایشان یعنی حضرت محمد (ص) , به مقام جانشینی , حاکمیّت و ولایت و هدایت مسلمان ها رسیده است . و دستور ها و امر های ایشان بر همه ی مسلمان ها در تمام زمینه های اصل و فرع ِ فردی و اجتماعی در زندگی دنیوی ِ عجیب و فریبنده ی نفس و عقل , تنها مسیر بی خطای هدایت و راه واجب است . تا در زندگی دنیا و آخرت به سعادت الهی برسند .
گر نگوئی که مصطفا حق است
بازو و ذوالفقار حیدر چیست
جهاد های علوی (ع) باعث دفاع از جان پیامبر (ص) و بقای دین اسلام در صدر اسلام دربرابر کافرها و مشرک های چند خداپرست و دشمن های خون ریز ِ متعصّب و جاهل دین اسلام شد . و پرتو ایثار و شجاعت و قدرت حضرت علی بن ابیطالب (ع) , دین نوپای اسلام را پایدار و ماندگار کرد . و اثبات حقّانیت ِ اسلام و حضرت محمود (ص) و تمام مسلمان ها , مدیون جانفشانی های علوی (ع) است .
می زند خورشید تیغ قهر بر اغیار او
می فشاند بر سر یاران او زر آفتاب
همچنین , شهادت طلبی , مبارزه و مجاهدت های علوی (ع) و یار ها و پیرو های عظیم الشّأن ایشان از صدر اسلام تا قیامت کبرا , به یاری و پشتوانه ی خورشید شمشیروار حضرت خداوند , بر دشمن های علوی (ع) که همان دشمن های الهی و اسلام واقعی و ناب هستند , غالب و پیروز است . و خواست حضرت خداوند متعال , انوار خورشیدی , بر پیرو های حضرت امیرالمؤمنین (ع) می تاباند . و می گستراند .
لعنت به دشمنان علی گر کنی رواست
میکن مگو که این سخنی بس مکرر است
در ادامه , شاه نعمت الله ولی , لعن دشمن های امام علی علیه السّلام را جایز می داند . و مسلمان ها را به لعن دشمن های علوی (ع) فرا می خواند . و از حضرت خداوند می خواهد تا دشمن های علوی (ع) را از رحمت خویش را دور کند . که آنها , دشمن های دین اسلام و باعث تفرقه در اسلام هستند .
و بیان می کند که شخص مسلمان , این سخن را علیرغم مخالفت یا مزاحمت دیگری , تکرار کند . و حتّی به تکرار سخن های ضدّ آن در طول تاریخ اسلامی , نباید توجّه کرد . و به دفاع از حقانیّت درخشان امام علی (ع) و در حقیقت , دفاع از حقانیّت تابناک شیعه باید پرداخت . و این مسئولیّت و هدف والایی در زندگی است . تا دشمن های شیعه و اسلام شکست بخورند .
حسب و هم نسب بود به کمال
عمل و علم او فراوان است
در ادامه , شاه نعمت الله ولی به اصالت خاندانی امام علی (ع) که به انبیای الهی (ع) می رسد . و به فضیلت های اکتسابی ِ کامل علوی (ع) اشاره می کند . و تعقّل , دانش های بسیار الهی و اعمال ِ عالی و بسیار و منحصر به فرد مولای متّقیان علی علیه السّلام را خواهد سُتود . بنابراین برای رسیدن به کمال در زندگی , باید به معارف و اعمال علوی (ع) مراجعه کنیم . که حضرت حیدر (ع) , الگو و انسان کامل الهی است .
باطنا شمس و ظاهرا ماه است
نور هر دو به خلق تابان است
سیمای ظاهری حضرت علی (ع) دارای زیبایی تمام , تابان و قمر مُشَعشع است . و دل ِ عارف ِ الهی ایشان , خورشید تابان است . و ماسوا الله و بشر از آن همه نور های جمال ظاهری , عاشق هستند . و از آن پرتو های عرفانی , کسب معنویّت می کنند . در اینجا , نکته ی مهمّی است که : عبادت و زهد و عرفان , نباید فرد مؤمن و مسلمان را از بهداشت , غافل کند . و امام علی علیه السّلام و و ائمه ی اطهار (ع) و انبیای ادیان الهی , به سلامت و بهداشت و جمال ظاهری بر اساس احکام دینی , می پرداختند .
سرخی روی موالی سکه نام علی است
برزخ دنیا و دین چون پادشا باید زدن
قلب و اعمال بی نظیر امام علی (ع) , برتر از عرفان و اعمال دینی تمام اولیای اسلامی در تمام زمان ها است . و اعتبار و آبرو و ارزش و مقتدای تمام بزرگ ها و اولیای مسلمان و دین اسلام ناب محمدی (ص) است . و در طول تاریخ اسلام , تمام اولیای دین , ولایت علوی (ع) را ستایش کرده اند . همچنین , انسان و مومن کامل الهی و مولی الموحّدین و حاکم و امیرالمومنین علی (ع) در دنیا و همچنین در دین , راه سعادت و کمال مطلق را , علیرغم دشواری این دو امر در کنار یکدیگر , پیمود . و الگوی سعادت در زندگی دنیا و آخرت , برای تمام مسلمان ها و بشر است .
نور چشم محققان جهان
دیده بی غطا علی ولی
دانش های الهی و کشف های عرفانی امام علی مرتضی (ع) , بی پایان است . و تمام بشر و حتّی والاترین دانشمند ها , برای رسیدن به مجهول های دانش دنیوی و اخروی خویش باید به انوار معارف دارای کمال ِ ولی ّ ِ حضرت خداوند یعنی امام علی (ع) که به اذن ِ خداوند تابنده در تمام علوم , دانای کامل است و بویژه کتاب نهج البلاغه , مراجعه کنند .
مس قلب ار بری به حضرت او
کندش کیمیا علی ولی
در ادامه , شاه نعمت الله ولی به نکته ی ارزشمندی اشاره می کند :
هر فرد , برای عارف کامل شدن , به راهنما و راهبر عارف نیاز دارد . و رحمت و بخشش بی پایان ولی ّ ِحضرت پروردگار یعنی وجود امام علی بن ابیطالب (ع) , دریای عظیم عرفان الهی و راهبری است که با رجوع به درگاه ایشان یا معارف عرفانی ایشان , قلب بشر و هر سالک معمولی , زر می شود .
منابع
[1] شاه نعمت الله ولی، 1389. دیوان شاه نعمت الله ولی ، انتشارات نگاه.
[2] سید محمد حسین شهریار، 1391. دیوان شهریار _غزلیات، انتشارات زرین.
نویسنده : سید محمد حسین شرافت مولا