هوشنگ ابتهاج ، مرتضی کیوان و شعر سروستان
مقدمه:
هوشنگ ابتهاج (۱۳۰۶-۱۴۰۱) متخلص به سایه، یکی از بزرگ‌ترین شاعران معاصر ایران است که در زمینه‌های مختلف شعر، از جمله غزل، تصنیف، رباعی و شعر نیمایی، آثار بسیار ارزشمند و پایداری سروده است. سایه با تجدید نظر در قالب و مضمون غزل، آن را به عنوان یک ژانر شعری کلاسیک و محبوب، احیا کرد و با استفاده از تصاویر و تشبیهات نو و خلاقانه، زبان شعر را تازه و جذاب نمود. سایه همچنین با تلفیق شعر و موسیقی، تصنیف‌های فوق‌العاده‌ای را خلق کرد که توسط هنرمندان برجسته‌ای چون شجریان، علیرضا افتخاری، حسین علیزاده و دیگران به صورت خوانش یا خوانندگی به نمایش درآمدند...
هوشنگ ابتهاج و شعر سروستان:
ساحت ِ گور ِ تو سروستان شد
ای عزیز ِ دل ِ من
تو کدامین سروی ؟
شعر «سروستان » یکی از زیباترین و دلنشین‌ترین آثار سایه است که در قالب شعر نیمایی سروده شده است. این شعر به گورستان مسگرآباد اشاره دارد که در آن دوست صمیمی سایه، مرتضی کیوان (۱۳۰۹-۱۳33) دفن شده است. مرتضی کیوان به علت فعالیت‌های سیاسی، در زندان به قتل رسید .
بعد از اعدام رفیق:
پس از اعدام مرتضی کیوان دوستان و خانواده‌اش او را در گورستان مسگرآباد تهران به خاک سپردند. این گورستان در آن زمان در حاشیه شهر قرار داشت اما رفته رفته به یک محله مسکونی تبدیل شد. در سال ۱۳۵۲، این گورستان به طور کامل تخریب و به جای آن یک ساختمان مسکونی بنا شد.
هوشنگ ابتهاج در سال ۱۳۵۲ پس از مرگ مرتضی کیوان به گورستان مسگرآباد رفت. او در آنجا دید که گور دوستش به طور کامل تخریب شده و هیچ اثری از آن باقی نمانده است. ابتهاج در مورد این اتفاق شعر «سروستان» را در سال ۱۳۵۳ سرود.
در سالهای اخیر، تلاش‌هایی برای ساخت گور مرتضی کیوان انجام شده است. در سال ۱۳۸۹، یک سنگ یادبود در محل گور نصب شد. در سال ۱۳۹۹، یک گروه از فعالان مدنی با همکاری شهرداری تهران، اقدام به کاشت درختان سرو در اطراف این سنگ یادبود کردند.
این تلاش برای حفظ یاد و خاطره مرتضی کیوان و سایر قربانیان اعدام‌های سیاسی در دهه ۱۳۳۰ انجام گرفته است.
مرتضی کیوان کیست؟:
معرفی
مرتضی کیوان یک شاعر، منتقد هنری، روزنامه‌نگار و فعال سیاسی ایرانی بود که عضو حزب توده بود. وی در روزهای پس از کودتای ۲۸ مرداد، توسط نیروهای رژیم پهلوی دستگیر ، شکنجه وَ به جرم واهی خیانت تیرباران شد. کیوان یکی از بنیان‌گذاران انجمن ادبی شمع سوخته بود و با شاعران و نویسندگان بزرگی همچون نیما یوشیج، احمد شاملو، سیاوش کسرایی و هوشنگ ابتهاج دوست و همکاری داشت. مرتضی با تسلط بر زبان روسی، آثار مهمی را در زمینهٔ ادبیات و هنر روس به فارسی ترجمه و نقد کرده است
زندگینامه
مرتضی کیوان در سال ۱۳۰۰ خورشیدی زاده شد. وقتی ۱۶ سال داشت، پدرش را از دست داد و او عهده‌دار سرپرستی خانواده شد. وقتی دبیرستان را تمام کرد به خدمت دولت در وزارت راه درآمد وَ پس از گذراندن یک دوره تخصصی راه‌سازی، به همدان منتقل شد و چند سال را در آن شهر زندگی کرد...
از سال ۱۳۲۴، مرتضی کیوان به عضویت حزب توده درآمد و با شور و شعف فراوان به فعالیت‌های سیاسی و فرهنگی آن حزب پرداخت. او سردبیر چندین مجله و روزنامهٔ حزب توده بود و با نام‌های مستعار مختلف مقالات و نقدهای خود را منتشر می‌کرد.
مرتضی کیوان علاوه بر فعالیت‌های سیاسی و ترجمه، به شعر و ادبیات نیز علاقه‌مند بود. او یکی از بنیان‌گذاران انجمن ادبی شمع سوخته بود که در سال ۱۳۲۹ تشکیل شد که با هدف ترویج شعر نو و مدرن در ایران فعالیت می‌کرد.
مرتضی کیوان در سال ۱۳۳۳ با پوران سلطانی که زادهٔ همدان بود، ازدواج کرد. این ازدواج فقط چند ماه طول کشید زیرا پس از کودتای ۲۸ مرداد، مرتضی کیوان دستگیر و تیر باران شد.
_
ابوالقاسم کریمی
ورامین
1399