آشنایی با مکتب رئالیسم در ادبیات
💠💠
💠رئالیسم (مکتب ادبی)
رئالیسم یعنی اصالت واقعیت خارجی. این مکتب به وجودجهانخارج و مستقل ازادراکانسان، قائل است. ایده‌آلیست‌ها همه موجودات و آنچه را که در این جهان درک می‌کنیم، تصورات ذهنی و وابسته بهذهنشخص می‌دانند و معتقدند که اگر من که همه چیز را ادراک می‌کنم نباشم، دیگر نمی‌توانم بگویم که چیزی هست. در‌حالی‌که بنابر نظر و عقیده رئالیستی، اگر ما انسان‌ها از بین برویم، باز هم جهان خارج وجود خواهد داشت. به‌طور‌کلی یک رئالیست، موجودات جهان خارج را واقعی و دارای وجود مستقل از ذهن خود می‌داند. می‌داند.
💠انواع رئالیسم💠
➖رئالیسمابتدایی➖
این نوع از رئالیسم بیشتر با کارهایبالزاکآغاز می‌شود. رئالیسم ابتدایی خود را متعهّد به بازآفرینی دقیق و کامل و صادقانهٔ محیط اجتماعی و جهان معاصر می‌بیند اما این بازآفرینی بسیار ساده است و الگویی ارائه نمی‌شود علاوه بر این، رئالیسم ابتدایی نسبت به آینده بدبین است و امیدی به آن ندارد.
از آثاری که در این مکتب نوشته شده‌اند می‌توان بهجنگ و صلحاثرتولستوی،جنایت و مکافاتوبرادران کارامازوفاثرداستایوسکیاشاره کرد. داستان کوتاهشنل، نوشتهٔگوگولنیز نمونهٔ خوبی برای رئالیسم ابتدایی است.
💠💠💠
➖رئالیسمسوسیالیستی➖
واقع‌گرایی سوسیالیستییارئالیسم سوسیالیستی(بهانگلیسی:Socialist Realism)سبکیهنری است که در دوره حکومتشورویدر روسیه و سپس در دیگر کشورهای کمونیستی پدید آمد. درواقع گراییسوسیالیستی، کشمکش‌های فردی در برابر تضادهای اجتماعی اهمیتی ندارد انسان با ایده، جست و جوگر، امیدوار، و آینده نگر است.
پاگیری رئالیسم سوسیالیستی را با جریان شکل‌گیری انقلاب‌های کارگری و ایجاد حکومت‌های سوسیالیستی همزمان می‌دانند. به عنوان نمونه بارز اطلاق این اصطلاح به جریان ادبی بعد از انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ روسیه است. رئالیسم سوسیالیستی ریشه‌های خود را در رئالیسم جستجو می‌کند و با اصالت دادن به روایت واقعیت مرکزیت توجه خود را به زندگی مردمان فرودست، بیان مشکلات طبقاتی و بعضاً روند مبارزات و انقلاب‌ها معطوف می‌کند. بنیان این مکتب بر تأکید برکاراست. کتاب‌های ولگا به خزر می‌ریزد اثر پیلنیاک ودُن آراماثرشولوخفدر این مکتب نوشته شده‌اند.
💠💠💠
➖➖رئالیسمانتقادی➖➖
رئالیسم انتقادی(بهانگلیسی: critical realism) رویکردی فلسفی به فهم علم است که ابتدا توسطروی‌باسکار(۱۹۴۴–۲۰۱۴) آغاز شد. این رویکرد بخشی ازفلسفه علمعمومی(واقع‌گرایی استعلایی) را با بخشی از فلسفه علوم اجتماعی(طبیعت‌گرایی انتقادی) ترکیب می‌کند. این رویکرد به‌طور خاص از طریق نگرش به علم به عنوان حیطه ای با تمرکز بر شناسایی سازوکارهای علمی با انواعتجربه‌گراییوتحصل‌گراییمقابله می‌کند. در دهه‌های آخر قرن بیستم این نظریه همچنین با تأکید بر واقعیت وجود عینی با انواع مختلفپست‌مدرنیسموپساساختارگراییبه مقابله برخاست. برخلاف مبانیروش‌شناسیتحصل‌گرایانه ومعرفت‌شناسیپسا ساختار گرایانه، رئالیسم انتقادی بر این تأکید دارد که علم باید بر روی یکهستی‌شناسیشفاف بنا شود. رئالیسم انتقادی در زمره انواعواقع‌گرایی فلسفیقرار می‌گیرد و همین‌طور در جوامع علمی همچون واقع‌گرایی تحلیلی وواقع‌گرایی دقیقترویج می‌شود.
💠💠💠
➖➖رئالیسمجادویی➖➖
رئالیسم جادویی(بهانگلیسی:magical realism) یکی از شاخه‌هایواقع‌گرایی(رئالیسم) درمکاتب ادبیاست که در آن ساختارهای واقعیت دگرگون می‌شوند و دنیایی واقعی اما با روابط علت و معلولی خاص خود آفریده می‌شود؛ در واقع، رئالیسم جادویی، ترکیبی از واقعیت، افسانه و تاریخ است.
در داستان‌هایی که به سبک واقع‌گرایی جادویی نوشته شده‌اند، همه چیز عادی است اما یک عنصر جادویی و غیرطبیعی در آنها وجود دارد.
بین سه مفهوم (رئالیسم جادو)، (رئالیسم جادویی) و (رئالیسم شگفت‌انگیز) در تعریف مفهومجادوتفاوت وجود دارد. در رئالیسم جادو،جادوبه راز زندگی اشاره می‌کند؛ در رئالیسم شگفت‌انگیز و رئالیسم جادویی، جادو به هر نوع رویداد خارق‌العاده و به‌ویژه هر چیز روحی یا غیرقابل تبیین برای علم عقلانی اشاره دارد. فرانتس رُوه منتقد آلمانی هنر اولین کسی بود که در سال ۱۹۲۵ از اصطلاح (رئالیسم جادو) استفاده کرد. برداشت وی از این اصطلاح اشاره به راز یا سری است که بر این جهان واقع رخ نمی‌نماید، بلکه در پس آن و پنهان از آن جلوه‌گر است، اما رئالیسم جادویی و رئالیسم شگفت‌انگیز درهم آمیختن امر غیرممکن و باورناپذیر با دنیای روزمره است. مفهوم «رئالیسم جادویی» اولین بار توسطآنخل فلورسدر مقالهٔ به سال ۱۹۵۵ با نام «رئالیسم جادویی در داستان اسپانیایی آمریکایی» ابداع شد. این اصطلاح برای اشاره به روایت‌هایی از رئالیسم جادویی به‌کار برده می‌شود که جنبه‌هایی از رئالیسم جادو و رئالیسم شگفت‌انگیز، را دارند. رئالیسم شگفت‌انگیز نیز اصطلاحی است که توسط نویسندهٔ کوباییالخو کارپانتیهدر پیشگفتار رمانِ قلمرو این عالم (۱۹۴۹) برای توصیف جایگاه ادبیآمریکای لاتینابداع شد، این رمان به گفتهٔ بسیاری از منتقدان سرآغاز دورهٔ اول رئالیسم جادویی در آمریکای لاتین بود. کارپانتیه در این پیشگفتار، راه خود را از (رئالیسم جادو) ی رُوه که آن را تصنعی، متظاهرانه، سرد و ملال‌آور یافته بود، جدا می‌کند.
💠🍃
پس از فروپاشی مکتبرمانتیسممکتب رئالیسم به وجود آمد. این مکتب موضوع کار خود را در جامعه معاصر می‌یافت؛ بنابراین، چنین ادبیاتی نمی‌توانست مانند رمانتیسم فردی و اشرافی باشد. رئالیسم مکتبی عینی و غیرشخصی است و قهرمانان رمان‌های رئالیستی نه افرادی غیرعادی بلکه از مردم عادی هستند.
💠💠💠
جیمز فریزردرانگلستان،لوی استروسدرفرانسه،میگل آنخل استوریاسدرگواتمالا،گابریل گارسیا مارکزدرکلمبیا،کارلوس فوئنتسدرمکزیک،آلخو کارپانتیهدرکوبا،غلامحسین ساعدیورضا براهنیدرایران،یاشار کمالولطیفه تکیندرترکیه،آرتور کازاکوالیزابت لانگاسردرآلمانوبختیار علیدرادبیات کردی؛ از مشهورترین نویسندگان و شاعران سبک رئالیسم جادویی هستند. داستان آئورا اثرفوئنتسدر این سبک نوشته شده‌است. اما پایه‌گذار این سبکخوان رولفواست که با نوشتن رمانپدرو پارامورئالیسم جادویی را بنیاد نهاد وگابریل گارسیا مارکزدر کتابصدسال تنهاییاین مکتب را به اوج خود رساند.
💠💠💠💠🍃
💠فهرست مندرجات💠
۱ - معنای رئال و رئالیسم
۲ - مکتب رئالیسم
۳ - پایه‌گذاران اصلی رئالیسم
۳.۱ - گوستاو کوربه
۳.۲ - بالزاک
۳.۳ - جورج الیوت و ویلیام دین هاولز
۴ - عقاید رئالیسم
۵ - ویژگی آثار رئالیستی
۶ - نویسندگان رئالیسم
۷ - مکتب رئالیسم در ایران
۸ - رمان‌های واقع‌گرای فارسی
۹ - پانویس
💠۱ - معنای رئال و رئالیسم
رئال (Real) درلغتبه معنای واقعیت است و رئالیسم یعنی واقع‌نمایی.
💠۲ - مکتب رئالیسم
رئالیسم، مکتبی ادبی – هنری است که در اواسط قرن نوزدهم میلادی، یعنی در فاصله سال‌های ۱۸۵۰ – ۱۸۸۰ دراروپاوآمریکارواج یافت.
این مکتب عکس‌العملی بود در مقابل مکتب رمانتیک.رمانتیک، مکتبی درون‌گرا و ذهنی بود که برای فرار از واقعیت اکنون، به دنیای گذشته پناه می‌برد که البته این دنیای ساختگی غالباً مبنای واقعی نداشت؛ اما رئالیسم، مکتبی عینی و بیرونی بود که بر بیان واقعیت‌های جامعه تأکید بسیار داشت و معتقد بود که آثار متکلفانه و دیرفهم مکتب‌های رمانتی‌سیسم و کلاسیسیم راه به جایی نمی‌برد و برای نشان دادنتصویردرستی از جامعه باید زبانی بی‌پیرایه و ساده را برگزید.
💠۳ - پایه‌گذاران اصلی رئالیسم
پایه‌گذاران اصلی رئالیسم درفرانسهنویسندگان و شاعران کم‌شهرتی بودند که به‌طور صریح با مکتب رمانتی‌سیسم مقابله می‌کردند؛ از جمله این افراد می‌توان به شامفلوری (chamflevry)، مورژه (murger) و دورانتی (Duranty) اشاره کرد.
💠۳.۱ - گوستاو کوربه
نخستین عرصه‌ای که رئالیسم توانست در آن خودی نشان بدهد، هنر نقاشی بود و گوستاو کوربه (۱۸۱۹ – ۱۸۷۷ م) یکی از پیشگامان آن محسوب می‌شود.
💠۳.۲ - بالزاک💠
بالزاک (Balzak) (۱۷۹۹ – ۱۸۵۰ م) نیز اولین کسی است که با نوشتن رمان‌هایی در مجموعه «کمدی انسانی»، مسائل اجتماعی را به شکل جدی‌تری مطرح نمود. این رمان‌ها درباره زندگی قشر متوسط مردم فرانسه سخن می‌گفت. با وجود آنکه بالزاک قصد تشکیل مکتبی را نداشت، اما با نگارش این آثار به‌عنوان پیشرو نویسندگان رئالیست مطرح شد.
💠💠💠
💠۳.۳ - جورج الیوت و ویلیام دین هاولز💠
در انگلستان، جورج الیوت (George Eliot) و در آمریکا ویلیام دین هاولز (William Dean Howells) نیز مکتب رئالیسم را پایه‌گذاری کردند.
💠۴- عقاید رئالیسم
در مکتب رئالیسم، اصل بر انواع رئالیسم
رئالیسمابتدایی
رئالیسمسوسیالیستی
رئالیسمانتقادی
رئالیسمجادویی
است که نویسنده در اثر خودتخیلخود را چندان به کار نگیرد؛ بلکه با بی‌طرفی و به دور از هرگونه قضاوتی تنها راوی یک داستان باشد؛ داستانی درباره زندگی مردم رنج‌کشیده و ضعیف و کارگران و پیشه‌ورانی که تا آن زمان در هنر و ادبیات توجه زیادی به آنها نشده بود. نویسندگان رئالیست می‌کوشیدند زندگی مردم زمان خود را به شکلی کاملاً عینی و واقعی در آثار خود منعکس کنند. رئالیست‌ها در واقع منتقدان اصلی جامعه خود بودند. آنها با نشان دادن مشکلات اجتماعی و فاصله طبقاتی میان مردم و پرده برداشتن ازاعمالناشایست طبقهاشراف،اعتراضخود را به هیئتحاکمابراز می‌داشنتد.
💠💠💠
رئالیست‌ها معتقد بودند که دیگر ذائقه مردمشعررا نمی‌پسندد. به همین سبب، آنهارمانوداستانکوتاه را برای بیان افکار خود را برگزیدند. این‌گونه بود که شعر وعشقکه دو رکن اساسی مکتب رمانتیک بود، از دستور کار رئالیست‌ها خارج شد.
💠💠💠
💠۵ - ویژگی آثار رئالیستی
مهم‌ترین ویژگی آثار رئالیستی آن است کهانسانرا به عنوان موجودی اجتماعی مطرح می‌کند و ریشه همه رفتارهای نیک و بد او را در اجتماع جست‌و‌جو می‌کند.
💠💠💠
بنابراین رمان‌نویسی که در این مکتب قلم می‌زند، بایدشناختدرستی از محیط اطراف خود داشته باشد. او باید بتواند با نفوذ به دنیای درون شخصیت‌ها، تصویر روشنی از آنها در پیشچشممخاطب ترسیم نماید. قهرمانان رمان‌های رئالیستی غالباً از طبقه متوسط اجتماع برگزیده می‌شدند که نماینده هم‌نوعان و هم‌فکران خود بودند.
💠💠💠
به سبب واقع‌گرایی و نیز پیوندی که مکتب رئالیسم میان فرد و جامعه برقرار کرد، این مکتب هیچ‌گاه رونق خود را از دست نداد و به یک دوره خاص محدود نشد؛ بلکه در همه دوران‌ها هوادارانی برای خود کسب نمود.
💠۶ - نویسندگان رئالیسم
یکی از نویسندگانی که آثارش در پیشبرد اهداف رئالیست‌ها سهم بسزایی داشت، گوستاوفلوبر (Gustave Flavbert) (۱۸۲۱ – ۱۸۸۰ م) بود که رمان «مادام بوواری» (Madam Bovary) را براساس یک ماجرای واقعی نوشت. این رمان توانست مخاطبان زیادی را در تمامدنیاجلب نماید.
به جز نویسندگان فرانسوی، نویسندگان دیگری در نقاط مختلفجهانظهور کردند که با آثار خود نقش مهمی در بیداری مردم داشتند. در انگلستان، چارلز دیکنز و جورج الیوت در ترویج مکتب رئالیسم مؤثر بودند. جان اشتاین بک، ارنست همینگوی (Ernest Hemingway) و توماس مان (Thomas Mann) نیز در آمریکا این مکتب را رونق بخشیدند. در روسیه، تورگینف (Turgenev)، لئوتولستوی (Leo Tolstoy)، داستایفسکی (Dostoyevsky) و ماکسیم گورکی (Maksim Gorkiy) آثاری در این حوزه پدید آوردند.
🍃💠💠💠🍃
💠۷ - مکتب رئالیسم در ایران
مکتب رئالیسم درایران، پس از نهضتمشروطهمورد توجه قرار گرفت که بهآفرینشرمان‌هایی با مضامین اجتماعی و سیاسی انجامید. نویسندگان این رمان‌ها سعی داشتند به‌گونه‌ای واقعیت‌های اجتماع خود را در این آثار منعکس نمایند. یکی از مسائلی که در اکثر رمان‌های آن دوره به چشم می‌خورد، توجه به حقوق پایمال شدهزنانو اوضاع ناگوار آنها در جامعه بود.
💠🍃 -رمان‌های واقع‌گرای فارسی
نخستین رمان واقع‌گرای فارسی، رمان اجتماعی «تهران مخوف» نوشته مرتضی مشفق کاظمی بود. از دیگر رمان‌های واقع‌گرای فارسی می‌توان به این آثاراشارهکرد: چشم‌هایش، نوشته بزرگ علوی؛ حاجی آقا، اثر صادق هدایت؛ مدیر مدرسه، نوشته جلال آل احمد؛ سووشون، اثر سیمین دانشور؛ شوهر آهو خانم، تألیف علی محمد افغانی و رمان‌های جای خالی سلوچ و کلی در نوشته محمود دولت آبادی.
🍃💠💠💠🍃
💠💠واقع‌گرایی ادبییارئالیسم ادبی(انگلیسی:Literary
realism) بخشی از جنبش هنر رئالیستی بود که میانه‌های قرن نوزدهم با سردمداری نویسندگانی همچوناستاندالوپوشکیندرادبیات فرانسهوروسیهشکل گرفت و تا اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم ادامه یافت.
💠💠💠
واقع‌گراییاساساً واکنشی به ایده‌آلیسمورمانتیسم استونویسندگان منتسب به این سبک می‌کوشند چیزها را آن‌چنان‌که هستند بیان کنندوتوصیفات رمانتیک، اغراق‌شده یا صناعت‌گونه در آثارشان کمتر دیده می‌شود. ناتورالیسمو واقع‌گراییسوسیالیستی از زیرشاخه‌های این سبک به‌شمار می‌آیند.
💠💠🍃
واقع‌گرایی اساساً واکنشی بهایده‌آلیسمورمانتیسماست و نویسندگان منتسب به این سبک می‌کوشند چیزها را آن‌چنان‌که هستند بیان کنند و توصیفات رمانتیک، اغراق‌شده یا صناعت‌گونه در آثارشان کمتر دیده می‌شود.
ناتورالیسموواقع‌گرایی سوسیالیستیاز زیرشاخه‌های این سبک به‌شمار می‌آیند.
💠سرآغاز رئالیسم ادبی
بالزاکبا نوشتن دوره آثار خود تحت عنوانکمدی انسانیقدم تازه ای در عالم ادب برداشت و با اینکه قصد تشکیل مکتب نداشت و تئوری نویس نبود اما پیشوای مسلّم نویسندگان رئالیست شد.
💠🍃
بالزاک هر چند در میان نویسندگان رومانتیک عصر خود می‌زیست، اما تصمیم گرفت اجتماع خود را با همه مشخصات و اسرارش و با همه صفات و عادات و نیک و بدی‌هایی که در آن بود در آثار خویش نشان دهد.
💠🍃
او درمورد ادبیات رمانتیک معتقد بود که «همه ترکیبات ممکن تمام شده و همه اشکال آن کهنه و فرسوده گردیده‌است»، و نشان داد که کاررمان‌نویسدر این دوره چیز دیگری است: باید جامعه خود را تشریح کند. او نویسنده را مورّخِ عادات و اخلاقمردمو اجتماع خویش می‌دانست.
➖➖➖➖➖➖➖➖
۱.↑فرهنگ اصطلاحات ادبی، ، سید حسینی، سیما؛ تهران، مروارید، ۱۳۷۵، چاپ دوم، ص۱۵۵.۲.↑فرهنگ‌نامه ادبی فارسی (دانش‌نامه ادب فارسی ۲)، انوشه، حسن (به سرپرستی)؛ تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول، ص۶۱۱.۳.↑مکتب‌های ادبی، سید حسینی، رضا؛ تهران، نگاه، ۱۳۸۴، چاپ سیزدهم، ص۲۶۳.۴.↑آشنایی با مکتب‌های ادبی، مروت، منصور، تهران، سخن، ۱۳۸۵، چاپ اول، ص۹۸.۵.↑آشنایی با مکتب‌های ادبی، مروت، منصور، تهران، سخن، ۱۳۸۵، چاپ اول، ص۹۸.۶.↑مکتب‌ها، سبک‌ها و جنبش‌های ادبی هنری جهان تا پایان قرن بیستم، نوری، نظام الدین، تهران، زهره چاپ سوم، ۱۳۸۵، ص۲۰۶.۷.↑فرهنگ‌نامه ادبی فارسی (دانش‌نامه ادب فارسی ۲)، انوشه، حسن (به سرپرستی)؛ تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول، ص۶۱۴.۸.↑فرهنگ‌نامه ادبی فارسی (دانش‌نامه ادب فارسی ۲)، انوشه، حسن (به سرپرستی)؛ تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول، ص۶۱۵.
==منبع==سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «رئالیسم».