🏴 اصول نگارش درس بیست و دوم
با عرض تسلیت به مدیر مدبر سایت وزین
شعر ناب استاد احمدی زاده
و سلسله ی جلیل القدرسادات
بسم الله الرحمن الرحیم
مصدر چیست؟
مصدر در کنار ستاک و ریشه، کلمه‌ای است از خانواده فعل که زمان، شمار و شخص ندارد و تنها مفهوم اصلی آن را می‌رساند. شاخصه اصلی ما برای تشخیص مصدر یک فعل، آمدن حرف یا حروف ن یا تن ماقبل مفتوح در پایان کلمه مصدر است.
برای نمونه، مصدر رفتن اطلاعی درباره زمان رفتن و شخص انجام‌دهنده آن در اختیار ما نمی‌گذارد؛ اما از شکل فعل رفتم می‌توان دریافت که زمان فعل گذشته، وجه آن گزارشی، نمود آن ساده و انجام‌دهنده آن اول شخص مفرد است.
نمونه‌های دیگر مصدر:
رفتن، خوردن، پوشیدن
بعضی از فعل‌ها در زبان فارسی داری دو مصدر هستند. یکی ماضی و دیگری مضارع مثل:
رستن / روییدن
جستن / جهیدن
مصدر را از اقسام اسم برشمرده‌اند، زیرا همچون اسم‌ها زمان، شخص و شمار ندارد. در این میان اسم‌هایی هستند که با وجود نداشتن نشانه مصدری ن و تن در پایانشان معنی مصدری دارند. به این کلمات اسم مصدر یا حاصل مصدر می‌گویند. این اسم‌ها در بیشتر مواقع نشانه‌های مصدری ندارند ولی حاصل معنی و مفهوم مصدر را می‌رسانند، مانند:
خنده← خندیدن
دانش ← دانستن
ستایش ← ستودن
دیدار ← دیدن
شیوه ی ساخت مصدر
از آنچه در بخش قبل گفته شد، این نتیجه حاصل می‌شود که پسوند مصدر در زبان فارسی ن یا تن است. در گذر زمان ت در اثر همنشینی با برخی حروف تبدیل به د شده است، می‌بینیم در فارسی امروز، پسوند مصدر دن یا تن است.
پس طریقه ساخت مصدر در زبان فارسی می‌شود:
بن (ماده) فعل + (ن / تَن)
کُش+ تن ← کشتن
خور + دن (ت به د تبدیل شده) ← خوردن
مصدرهای متعدی
پسوندهای اندن و انیدن برای ساخت مصدرهای متعدی (مصادری که به مفعول یا متمم نیاز دارند) به کار می‌روند.
غذا را به بچه خوراندم. (خوراندن)
چرا مصدر اهمیت دارد
اهمیت مصدر در آن است که می‌توانیم از آن بن فعل بسازیم، بن همان جز ثابت و تغییرناپذیر فعل است که در همه ساخت‌های فعل می‌آید و به دو نوع بن ماضی و بن مضارع تقسیم می‌شود.
با حذف نون پایانی از مصدر، بن ماضی ساخته می‌شود و بن مضارع نیز فعل امر بدون ب است. با انجام این عملیات بر مصدر، زمان حال یا گذشته بودن فعل مشخص می‌شود و در ادامه با صرف فعل شخص و شمار آن نیز مشخص خواهد شد.
یا حسین بن علی
سید هادی محمدی
ادامه دارد......