🖍️ اصول نگارش درس بیستم
یا لطیف ارحم عبدک الضعیف
واژه چیست؟
واژه یا کلمه، سومین واحد زبان است كه از یك یا چند تكواژ درست می‌شود، مانند:
خانه، مدرسه، دفتر، کتاب، قلم، درست‌کاری، کارآفرین
انواع واژه از نظر ساختمان
واژه ساده
واژههای ساده، واژگانی هستند که تنها از یک تکواژ معنادار ساخته شده‌اند و دیگر قابل تجزیه نیستند. مانند:
دیوار، جنگل، ساعت، چوب و ...
واژه غیر ساده
واژگان غیر ساده به اجزای معنادار کوچکتری قابل تقسیم هستند، مانند:
عروسک، دوچرخه، پنچرگیری، ماهی تابه و ...
دستورنویسان، واژگان غیر ساده را به سه دسته تقسیم کرده‌اند:
واژههای مشتق یا واژگان وندی
کلمات مشتق از يك تكواژ معنادار و يك یا چند تكواژ معناساز(پیشوند، و پسوند) ساخته می‌شود.
زیبا: زیب + ا
نویسنده : نویس + ـَ نده
باهوش: با + هوش
زهرآگین: زهر + آگین
واژههای مرکب
این نوع از واژگان حداقل از دو تكواژ و یا بیشتر ساخته می‌شوند که لازم است همه آنها معنادار باشند، بنابراین اگر در واژه‌ای هرکدام از انواع وند به کار رفته باشد، آن کلمه مرکب نیست.
دفترمشق: دفتر+ مشق
کارخانه: کار + خانه
گلاب: گل + آب
کوله‌پشتی: کوله + پشتی
دردسرساز: درد + سر+ ساز
نکته: دقت داشته باشید کلماتی مانند کوله‌پشتی باید با نیم‌فاصله نوشته شوند، چون دو کلمه کوله و پشتی واژه مستقلِ کوله‌پشتی را ساخته‌اند.
نکته: در هیچ واژه مرکبی وند به کار نمی‌رود.
واژههای مشتق-مرکب
کلمات مشتق- مرکب، همه ویژگی‌های کلمات ساده و مرکب را دارند؛ به این معنا که از حداقل دو تکواژ معنادار و یک وند ساخته می‌شوند.
دانشجو: دان + _ ِش + جو
آبمیوه‌گیری: آب + میوه + گیر + ی
سبزی‌خوردکنی: سبزی + خورد + کن + ی
سوزوگداز: سوز + و + گداز
یک‌شبه: یک + شب + ه
نکاتی درباره ی شمارش واژه
📌 افعالی مانند ماضی بعید، ماضی نقلی، ماضی التزامی، ماضی مستمر، مضارع مستمر، آینده و مجهول که دارای فعل کمکی هستند، روی هم رفته یک واژه به شمار می‌آیند:
شنیده می‌شود (۱ واژه)
دارد می‌رود: (1 واژه)
📌 همه‌ی واژگانی که بر اساس مصدرهای عربی مانند مفاعله ساخته شده‌اند، یک تکواژ و یک واژه به شمار می‌روند.
مانند:
مبارزه، مکاشفه، مجادله، محاوره، مناظره، مقابله، مشاوره، مداخله، مراقبه، مراقبت، مکاشفت و ...
📌نقش نمای اضافه - ِ یک واژه است.
مدادِ من: مداد + ـِ + من (۳ واژه)
📌 برایِ یک واژه است و - ِ متعلق به خود واژه است.
کتاب، برای تو است: کتاب + برایِ + تو + است (4 واژه)
📌 ی اسنادی و ضمایر متصل ( _ َ م، - َت، - َش، -مان، -تان، -شان)، هم تکواژ هستند و هم واژه؛ انواع دیگر ی فقط تکواژ محسوب می‌شوند.
مدادت: مداد + - َت (۲ واژه)
تو خردمندی: تو + خردمند+ ی (۳ واژه)
📌 هم‌چون و هم‌چنين و اين‌چنين، یک واژه به شمار می‌روند.
هم‌چنین برای شما: هم‌چنین + برایِ + شما (۳ واژه)
📌 شناسه‌های فعل، ی نکره، علامت‌های جمع
(ها، ان، ون، ین، ات) به عنوان واژه جداگانه محسوب نمی‌شوند و با خود فعل یا اسم یک واژه را شکل می‌دهند.
📌 نشانه‌های اختصاری مانند (ص)، (ع)، (ره)، (س) و ... حاصل یک قرارداد اجتماعی است و از نظر زبانی اعتباری ندارد؛ بنابراین در شمارش واژه نباید آن را لحاظ کنید.
📌 تکواژهای آزاد قاموسی و دستوری هم در شمارش واژگان باید لحاظ شوند
یا حسین بن علی
سید هادی محمدی
ادامه دارد........