☯️ اصول نگارش درس هجدهم
واج چیست؟
کلمات فارسی، مانند دیگر زبان‌ها از مجموعه صوت‌ها تشکیل شده است. به کوچکترین شکل این اصوات در قدیم حرف می‌گفتند و امروزه آن را واج می‌نامند. واج در کلمات، باعث تغییر معنا می‌شوند و کوچکترین واحد زبانی هستند. باید این موضوع را در نظر داشته باشیم که امروزه اصطلاح حرف را تنها برای شکل نوشتاری واج‌ها به کار می‌برند.
انواع واج در زبان فارسی
واج مانند تکواژ یکی از اجزای زبان است. واج صدایی است که دیگر نمی‌توانیم آن را به جزئی کوچکتر تقسیم کنیم. در زبان فارسی بیست و نه واج داریم که به دو دسته مصوت و صامت تقسیم می‌شوند.
☯️ مصوت یا واکه
در زبان فارسی شش مصوت داریم. مصوت واجی است که هنگام اَدای آن، دهان باز است و به دو دسته کوتاه و بلند تقسیم می‌شود.
مصوت کوتاه
مصوت‌های کوتاه عبارتند از: فتحه - َ، ضمه - ُ، کسره -ِ
مصوت بلند
مصوت‌های بلند عبارت است از ا، و، ی.
نکته: کشش مصوت‌های بلند دو برابر مصوت‌های کوتاه است. هم‌چنین در شمارش مصوت‌های بلند باید دقت کنید که حرف و را با واو اشتباه نگیرید.
☯️ صامت یا هم‌خوان
(ء، ع)، ب، پ، (ت، ط)، (ث، س، ص)، ج، چ، (ح، ه)،
خ، د، (ذ، ز، ض، ظ)، ر، ژ، ش، (غ و ق)، ف، ک، گ، ل، م، ن، و، ی
درباره صامت‌ها باید یک نکته را در نظر باشته باشید که در زبان فارسی حروفی که صدای مشابه دارند مانند ح و ه یک واج تلقی می‌شوند. زیرا نحوه تلفظ آنها هم متفاوت نیست. اما در زبان عربی دو واجِ متفاوت به شمار می‌روند، زیرا نحوه تلفظ آنها به کلی متفاوت است.
چند نکته درباره شمارش واج‌ها
🔰 های بيان حركت یا همان های غير ملفوظ در حكم يك مصوت كوتاه است.
خانه : خ + ا + ن + ـِ (4 واج)
🔰 واو معدوله که در کلماتی مانند خواب، خواهر و خواستن به کار می‌رود، نوشته می‌شود ولی خوانده نمی‌شود، به همین دلیل در واج‌شماری هم محاسبه نمی‌شود.
خواب: خ + ا + ب ( ۳واج)
خواهر: خ + ا + ه + - َ+ ر ( ۵ واج)
خواستن: خ + ا + س + ت + - َ+ ن (6 واج)
🔰بعضی از کلمات به دو شکل تلفظ می‌شود مانند عِید و عید یا مهرْبان و مهرَبان. در شمارش واج‌ها باید یکی از شیوه‌ها را در نظر بگیرید.
مهرْبان: م + ـِ + ه + ر+ ب + ا + ن (7 واج)
مهرَبان: م + ـِ + ه + ر+ ـَ + ب + ا + ن (8 واج)
🔰واج‌های تشدید‌دار را باید دوبار در شمارش لحاظ کنید.
دقّت: د + ـِ + ق + ق + ـَ + ت (6 واج)
تعهُّد؛ ت + - َ+ ع + - َ+ ه + ه + ـُ + د (8 واج)
🔰کلماتی که مانند پاییز حروف تکراری دارند، دوبار محاسبه می‌شوند:
پاییز: پ + ا + ی + ی + ز (5 واج)
تغییر: ت + ـَ + غ + ی + ی + ر (6 واج)
🔰در شمارش صامت و مصوت‌های کلماتی مانند آب که به الف شروع می‌شوند باید به یاد داشته باشید که هیچ کلمه‌ای در فارسی با مصوت شروع نمی‌شود. بنابراین کلماتی مانند آب، آسمان و ... الگوی هجایی زیر را دارند:
آب: ء + آ + ب ( ۳ واج)
آسمان: ء + آ + س + ِ + م + ا + ن (۷ واج)
یا حسین بن علی
سید هادی محمدی
ادامه دارد.........