☑️ اصول نگارش درس چهاردهم
بسم الله الرحمن الرحیم
ادامه ی انواع واو از نظر معنایی و بلاغی
واو معیت
معیت یک واژه عربی است و به معنای همراه است با ... .
به حرص ار شربتی خوردم مگیر از من که بد کردم
بیابان بود و تابستان و آب سرد و استسقا
واو حصر و قصر
واوی که حصری بین معطوف و معطوف‌علیه ایجاد می‌کند، برای مثال:
اگر دعوتم رد کنی یا قبول
من و دست و دامان آل رسول
یعنی من تنها دست به دامان خاندان پیامبر می‌شوم.
واو برابری
این واو در معنای یا به کار می‌رود و برابری را نشان می‌دهد.
عمر ما را مهلت امروز و فردای تو نیست
دیگر اکنون با جوانان ناز کن با ما چرا
واو در مصرع اول یعنی: من مهلتی برای امروز یا فردا کردن تو ندارم.
.......................................................................
عیب جوانی نپذیرفته‌اند
پیری و صد عیب چنین گفته‌اند
واو میانجی
به این نوع واو که میان حروف صامت و مصوت و برای خوانش بهتر کلمه می‌آید، واو میانجی می‌گویند. حروف دیگر میانجی گاف، همزه، ی و ک هستند. واو میانجی را در کلمه‌های زیر می‌بینیم.
بانوان، بازوان، زانوان، معنوی
واو میان وند
واو میانجی برای خوانا کردن صامت‌ها و مصوت‌ها به کار می‌رود. واو میان‌وند، بین تکواژهای واژه مشتق‌ـ‌مرکب در کلمات و ترکیبات زیر می‌آید.
آموزش و پرورش
گفت و گو
پرس و جو
گفت و شنود
واو شک و تردید
این واو، شک و تردید را می‌رساند و معروف‌ترین مثالی که برای آن آورده‌اند از گلستان سعدی است.
گل همین پنج روز و شش باشد
واو استدراک
این واو معنای اما، ولی، ولیکن و لیکن می‌دهد.
دریای اشکم و تو مرا اینچنین مخواه!
واو در اینجا یعنی ولی، اما تو مرا اینچنین مخواه!
واو تحقیر
واو تحقیر در پایان برخی از کلمات برای کوچک شماردن و کوچک دانستن کسی یا چیزی در محاوره به کار می‌رود.
پسرو، دخترو، بچو و ...
نکته: در بعضی از لهجه‌ها و زبان‌های ایرانی مانند شیرازی و لری نیز واو در آخر کلمات می‌آید که آنجا معناها و کارکردهای دیگری دارد. مثل اینکه برای مبالغه می‌گویند چاقالو.
واو مترادف_ متضاد
این واو در میان کلماتی می‌آید که با هم مترادف یا متضاد هستند.
دوستی و دشمنی
بد و نیک را بذل کن سیم و زر
که این کسب خیر است و آن دفع شر
برای کلمات متضاد و ترکیب‌های زیر برای مثال دو کلمه مترادف قبل و بعد از واو:
عطا و بخشش
دانایی و آگاهی
واو علیت
واوی است که میان دو کلمه قرار می‌گیرد، از این دو یکی علت و دیگری معلول است.
ورزش و شادابی
کاربردهای نابه‌جای واو
واو در زبان فارسی برای ارتباط دو یا چند تکواژ، کلمه یا جمله است. گاهی این کاربردهای واو، در زبان محاوره در جاهای نامناسب و نابه‌جایی استفاده می‌شود که این اشتباه‌ها به علت کاربرد زیاد وارد نوشتار هم شده است، در ادامه نمونه‌هایی از آنها را ذکر میکنم :
مرز و بوم
دهخدا این کلمه را از کلماتی دانسته که واو عطف به مرور در میان دو کلمه قرار گرفته است و صحیح آن را مرز بوم می‌داند. معین، نفیسی و ناظم الاطبا با مرز و بوم موافق هستند، با این استدلال که کشور و مملکت به هم عطف شده‌اند. شکل پر کاربردتر آن در نوشتار امروز همین مرز و بوم است.
زاد و بوم
این ترکیب عطفی کاملا غلط است و صحیح آن زاد بوم است.
چرخ و فلک
از دیگر ترکیب‌های عطفی اشتباه است. صحیح آن چرخ فلک به معنای آسمان است و امروز در معنای وسیله بازی در شهر بازی‌ها نیز هست.
زخم و زبان
صحیح آن زخم زبان است.
ز زخم سنان بیش زخم زبان
که این تن کند خسته و آن روان
زیر و رو کردن
صحیح این ترکیب زیر را رو کردن است. در محاوره کاربرد غلط این ترکیب پر کاربرد شده اما بهتر است در نوشتار از تکرار چنین اشتباهی اجتناب کنیم.
یا حسین بن علی
ادامه دارد......