مرتضی خدایگان شاعر لک زبان لرستانی
آقای "مرتضی خدایگان" شاعر، ترانه‌سرا، نویسنده و خبرنگار لرستانی، زاده‌ی ۲۰ شهریور ماه ۱۳۶۰ در کوهدشت است.
وی کارشناس علوم ارتباطات و مربی مسئول مرکز فرهنگی هنری کوهدشت است.
سردبیری مجله‌ی کودکان و نوجوانان غرب کشور (پیشوک) و پنج دوره ریاست انجمن ادبی نوشاد وفا کوهدشت از جمله سوابق ادبی و هنری اوست.
کتاب "مرتناز" مجموعه‌ای از اشعار این شاعر و همسرش "بهناز ابوالوفايی" است که چاپ و منتشر شده است. این دفتر شعر كه توسط انتشارات طهورا و در قطع جيبی منتشر شده، شامل چشمه‌ای از اشعار آنها در قالب‌های مختلف است. این مجموعه علاوه بر اینکه به صورت مستقل یک کتاب شعر به‌شمار می‌رود، یک کاربری جالب دیگر نیز دارد. این زوج شاعر در اقدامی فرهنگی و خلاقانه، از این مجموعه به عنوان کارت دعوت عروسی خود استفاده کردند.
▪افتخارات و جوایز ادبی:
- برگزیدهی، بخش شعر سپید آزاد کنگره‌ی شعر خلیج فارس
- برگزیدهی بخش کلاسیک جشنواره شعر زاگرس
- برگزیدهی جشنواره‌ی منطقه‌ای شعر رضوی الیگودرز - ۱۳۹۲
▪نمونه‌ی شعر لکی:
(۱)
وِرَه لا کَه کاوَه مارونِ گیسِت
بِلُویلِن شَپشَپَه تُویتُونِ گیسِت
خِری باریرَه وخته چُویچ و مُویچَه
بِگرمِه باوِشت چُوی گَرتَه چُویچه
دَماکه، ئی انار تُرشَه بِشکِن
تِکی آو ئَر لِچِ لوچِم بِپِشکِن
بِنیش ئَر «دَم تنگ» و نو بارِه بازار
اناری ئِه انارِ «ژیرتنگ بار»
بِخَن تا باوَه جِد شوگار بایِه ر
گِه هور ئِه پِشت «ویزنیار» بایِه ر
سیاو ئَر سر سیاو ئَر سر سیاوم
تونی گِه مِه بِچی کم بورِه خاوِم
تو گِه زیتُوین سُوزی، تو گِه کاوی
تو گِه خوینی من و خوینی سیاوی
بِچم ئَر ئی تَنگَه نُومت بُواشِم
بنالم، «داگله» ئِه یک بپاشم
بچُویچِنمِت، بِچِنمِت ئِه دُوارَه
بِکَنمِت، ئِه نُوا بِنمِت دُوارَه
گِه آخر کی دیه آگِر حُنِک بو؟
تو دیتَه گِلمِتی عاشِق کُچِک بو؟
تو دیتَه مُونگ ئَه نوک دارا؟ مِه دیمه
هور و آساره ئَر یه جا؟ مه دیمَه
مه دیمه، هِن یَسَه هُونَه مَنالِم
اگر بُوینی مَزونی چُوینَه حالِم
تو دیته کَنی و کَل ئِه بَخَل یَک؟
کتوُن و باد و مشعل ئِه بخل یک؟
مه دیمه، هن یَسَه موشم مه دیمه
مه دیمه هِن یسه دیوانه بیمَه
نِموشی «بای بِردَه» دِلمَه موُری؟
مَلوُیلی، منزل ئَر منزلمَه موُری
کَل ئَر کَل تیمو ئَر تیمو وَه تُورتا
کل ئَر کل، آهو ئَر آهو وَه تُورتا
گُلاوِت داسَه دَس بادِ شَمالا
انارِ تو انارِ باخِ بالا
خدا وِژ باخِ تو آباد کَردَه
انار تو انار «باخ زردَه»
خدا وژ نُومِ نازارِ تو ناسی
وِژِه یِه شاخَه ئِه دارِ تو ناسی
گِلاناری وِجاخِ باخ سردَه
گِلارا لامَصُو ایلاخ سردَه
مه بی تو آومَه مُوری، چیشی ئَر سر
مَچو بی کِش ئِه «خورچی کش» میِه دَر
تو نُومِت «تنگ سیاوه» باخِت آباد
رَگِت «وار آسیاوه» باخِت آباد
دَمِت شِلکینیهُ و خُرما و رُوینَه
لُوه ت تِلیاقَه، گیسِت مار و پُوینَه
وَه ئی حالا گه ئِه داخِ تو داخِم
ولی مِه کُر کو و بوسون و باخِم
مَتُرکِم مامَه تُور دارَل انارا
دلم ئِه آو گِلادَه بِیتَه وارا
مَتُرکِم مامَه تُور دارَل انگُویرا
دیارَه دارَلِت ئِه بَرزِ دوُیرا
کَل أر کَل تیمو ئَر تیمو وه تُورتا
کو ئَر کو، آسو ئَر آسو وَه تُورتا
هُوره تاوِت کَموتَر هاتیه رَه
انارت شیر مادر هاتیه ره
داوار و مَشکَه و مالار و هیزَه
انارت خاصَه انجیرت عزیزه.
(۲)
چن شوه ویرون و خراوم خراو
هرچه مکم حالم اَ حالت نماو
هر مچی و یه سره دویرا موی
وخته گه چاو چملم بشنوی
کیه گه ویرون و خراوت نیه؟
کُم دل ای طومار چپاوت نیه؟
آگر اگر می دی اَ بویلم نکه
گیژ گلومِ گم و قویلم نکه
گیر دل دویسنکیمَه کوی؟
داریِ دس پایِ چکیمه کوی؟
کم ریویاریکه اِ سیوت نیه؟
کم بسه زونیکه گه لویت نیه؟
چم چمر آ نیِ هارت کووه؟
دویزه ی ناجنس خمارت کووه؟
هر هنه بی چخ چنه ویرونتم
هر هنه لیوهِ دمِ قندونتم
نارِکَلِ قاتل مونگت انی؟
ویشه یِ پرخیفِ بژونگت انی؟
وخته بنیشی کمری برشنی؟
لو بتلیشی شکری برشنی؟
مه مرضِ قَن بگرم هر اَلون
لُو بچَکِن تا بِمِرِم هر الون
وختی خدا پسته درس کردیه
شوشمکی اِ دمِ تو گرتیه
بِرمِ چخو تورنِ تیژت انی؟
گیسِ سِرِ وارِ دریژت انی ؟
بوره دُما مِه گل گیست بنم
باونیِ چَمِ چلیست بنم
زَمِ قووینیکه نوینت ولا
گال و قی چمل خوینت ولا
زمُ نوینُ و کَتِنُ و سی چله
گِرتِمِه چوی تیژیِ داری گُله
ار تو نوین ای دلَ ایوَت نما
لیوه بیه هر که گه لیوت نماو
درد و بلات اَر داوِلِم وخته بای؟
وخته بنین اَر زَمَلِم مویمنای؟
(۳)
لَکی پاچای مِهر و زونِ عِشقَه
لکی شیرینِ کِرماشونِ عِشقَه
لکی ویروشیَه، وارونَه، وَشتَه
لکی هَرسینَه، دِلفونَه، کُؤَشتَه
لکی هم باؤَه، هم خُؤَە هم بِرایَه
لکی هم زونِ دل، هم زونِ دایَه
لکی چُوی دَم‌تَقَه دوسی لَذیذَه
لکی هَر چُوی گرین‌خم عزیزه
لکی چُوی دار آسو بَرز و بُونَه
لکی ضَربِ زمین ئَر آسمونَه
لکی هَلمِ هنارَس های إِ تینی
چَنی مورِ خِل و خَس های إِ تینی
رَنگینی گُلونی کیشاسی إٍ سَر
کِراسِ باؤَه آدم هاتی إِ وَر
لکی رَگ‌ریشیَه، بَن‌جَرگَه، خؤینَه
لکی تاریخِ قُومی های إِ سینَه
چِراخیکَه وِرِه حُؤَر گیسیایَه
کِتاویکَه وَه مَفرَغ نُویسیایَه
لکی ئِه کُویزَه کَهمون آوَه مَئری
خَمِ ایلام تا خُرماوَه مَئری
لکی بالَه، جیائی نِیری إٍ مِئ
لکی شیرینَه هَر چُوی شِئری إٍ مِئ.
▪نمونه‌ی شعر فارسی:
(۱)
سلام ای نقشه‌ی زخمی، بلندای زمین خورده!
درود ای درد حاصلخیز، رویایِ وجین خورده!
نشان بوسه‌ی تیغ است روی گونه‌ی شرمت
گلاب قمصرت آب از لب حمام فین خورده
بهار جنگل‌ات را باد وحشت برده بر دوشَش
بَرَت را زاهد بی‌آبرو با نام دین خورده
خلیج از موج موی‌‌ات مویه‌خوان است و خزر در بغض
صدای گریه‌هایت را گلوی آستین خورده
لبت را بسته زیبایی، صدایت سِحر در زنجیر
دو چشمت مست خواب و دامنت دریایِ چین‌خورده
تو را بی‌درد و عاشق‌پیشه و خوشحال می‌خواهم
وطن! ای زخم‌های بی‌نهایت بر جبین خورده.
(۲)
من درختی کلاغ بر دوشم، خبرم درد می‌کند بد جور
ساقه تا شاخه‌ام پر از زخم است، تبرم درد می‌کند بد جور
من کی‌ام جز نقابی از ابهام؟ درد بحران هویت دارم
یک اشاره بدون انگشتم، اثرم درد می‌کند بد جور
جنگ‌جویی نشسته بر خاکم، در قماری که هر دو می‌بازیم
پسرم روی دستم افتاده، سپرم درد می‌کند بد جور
مثل قابیل بی‌قبیله شدم، بوی گندم گرفته دنیا را
بس که حوا هوایی‌اش کرده، پدرم درد می‌کند بد جور
هرچه کوه بزرگ می‌بینی، همگی روی دوش من هستند
عاشقی هم که قوز بالا قوز، کمرم درد می‌کند بد جور
تو فقط صبر می‌کنی تجویز، من فقط صبر می‌کنم یک‌ریز
بس که دندان گذاشتم رویش، جگرم درد می‌کند بد جور
بستری کن مرا در آغوشت، با دو نخ شعر و یک هوا باران!
راه دور و درازی آمده‌ام، سفرم درد می‌کند بد جور.
(۳)
جنون زلف‌هایت برده از من باز، بازی را
بیا پایان بده مردانه این گیسو درازی را
بکش ابرو، بزن چاقو، بده مرهم، خدایی کن
به شدت دوست دارم این مدل بنده نوازی را
تمام پاره خط‌های تنم را قطع کن با وصل
بر اندازیم این قانون خط‌های موازی را
فقط تو می‌توانی قاتل یک شهر باشی، بعد
به یک لبخند برداری کلاه هر چه قاضی را
بیا با اتحادی مزدوج حل شو در آغوشم
که از بنیاد برداریم اضلاع ریاضی را
دهان دائم‌الخمرِ خُمت را بسته‌تر کن باز
بیا از رو ببر یک‌جا، زکریاهای رازی را
(۴)
هزاران بار دل بردی ولی پس دادی از این دست
کسی جز تو ندارد هوش و استعدادی از این دست
لبت آبستن بوسه ست، بگشایش و دنیا را
به حیرت وا بدار از خلق رستم‌زادی از این دست
فرو می‌ریزم از عشقت، به پا می‌خیزم از شوقت
فقط حافظ به خود دیده خراب‌آبادی از این دست
گدا و شاه و سرباز و وزیر و صوفی و شاعر
هزاران کشته داری در حد افرادی از این دست
بدون عقد آغوشم حلالت، شیر مادر وار
فقط در عشق پیدا می‌کنی دامادی از این دست
پریشان کرده باد دامنت گیسوی گیتی را
به ندرت می‌وزد در دار دنیا بادی از این دست
(۵)
این ساعت بیکار را بشکن همین جا
فال و تماشا با تو شعر و شمع با من
میخانه امشب رایگان مِی می‌فروشد
امشب حساب جام‌های جمع با من.
گردآوری و نگارش:
#زانا_کوردستانی