بررسی فیلمنامه و فیلم « موقعیت مهدی » به کارگردانی هادی حجازی فر

فیلم موقعیت مهدی را ببینید!
فیلمی که سراسر فریاد است بر سر محسن رضایی و فصل پایانی است بر کودتای خزنده واقعی پشت او.
فیلم موقعیت مهدی به خوبی نشان می دهد که محسن رضایی و تیم او برای مخالفانشان حتی اگر از فرماندهان جنگ باشند پرونده سازی می کردند، نشان می دهد برای مهدی باکری به جرم اینکه برادرش زمان شاه عضو مجاهدین خلق بوده و اعدام شده پرونده تشکیل داده بودند و همه جا شب نامه می انداختند که او منافق است، احمد کاظمی را نشان می دهد که بر سر محسن فریاد می زنند و از خطاها، مشکلات و کاستی ها می گویند، مهدی باکری را نشان می دهد که با صراحت از خیانت محسن رضایی به خون شهدا می گوید و نشان می دهد اطرافیان محسن رضایی چگونه صدای مخالف را سرکوب می کنند. و نشان می دهد اطرافیان محسن رضایی چگونه تا صدای نقدی از آنها در می آید توهین می کنند تا دهان منتقد را ببندند مثل همان چیزی که در فایل صوتی افشا شده از محسن رضایی شنیدیم.
نشان می دهد حمید باکری را به جرم مخالفت با روحانیت و ولایت فقیه چگونه یک لنگه پا در حیاط سپاه نگاه می داشتند تا از او توبه نامه بگیرند.
به زیبایی نشان می دهد که کارد را به استخوان رسانده بودند تاجایی که مهدی به حمید می گوید برو هر چه خواستند بنویس و امضا کن تا جمع کنیم و برویم خیبر و اینجا نمانیم!
صدای درد یادگاران جبهه و جنگ و خانواده هایشان را که بعد از جنگ زیر انبوهی از نامهربانی ها دفن کرده بودند می شنویم.
رهبری از فیلم تعریف کردند و من یاد برگی از تاریخ نانوشته افتادم که نقل شده ایشان رئیس جمهور بودند و از اخبار ساعت دو در کمال تعجب خبر نخست وزیر شدن میرحسین موسوی را شنیدند، بی حاشیه شکوه کردند و بعضی بزرگان به دفاع از ایشان نزد امام (ره) رفتند، که شما نباید اجازه می دادید موسوی نخست وزیر شود، این حق رئیس جمهور است که خودش نخست وزیرش را انتخاب کند و امام(ره) آنجا سخن عمیقی را مطرح می کند و می گوید:
" از سپاه آمده بودند و گفتند اگر موسوی نخست وزیر نشود مطمئنا جنگ می خوابد، یا اینها راست می گویند و جنگ می خوابد که نباید بگذاریم، یا یک تهدید است و جنگ را می خوابانند که باز هم صلاح نیست"
و این روایت عریانی است که اگر حقیقت داشته باشد عمق قدرت نمایی محسن رضایی را به تصویر می کشد.
امیدوارم او شجاعت داشته باشد و نسبت به این خاطره واکنش نشان داده، تایید یا تکذیب کند تا مشخص شود حقیقت چیست.
و اما فیلم، سی ثانیه ابتدای فیلم اصلا گیرا نیست و مخاطب را خسته می کند، فیلم تیتراژ اولیه دارد و کمی در ذق مخاطب می زند که می بایست در انتها پخش می شد.
سکانسی که مهدی باکری از پشت بیسیم به احمد کاظمی می گوید احمد کاش بودی، نمیدونی اینجا چه بهشتیه، بسیار زیبا به تصویر کشیده شده اما ای کاش از صوت اصلی استفاده می کردند و خودشان به جای آنها دیالوگ نمی گفتند، قطعا جذابیت آن بسیار بیشتر می شد.
بگذارید ابتدا به خلاصه ماجرا بپردازیم، خط اصلی از جایی شروع می شود که مهدی باکری خود را برای عملیات خیبر آماده می کند، او مانند همیشه به دست راست خود یعنی برادرش حمید باکری نیاز دارد تا معاونت لشکر را به او بسپارد، این انتخاب نه از سر پارتی بازی که از سر با تجربه بودن حمید است، او در فلسطین، سوریه و لبنان دوره دیده و خوب می داند مبارزه یعنی چه، با تاکتیک آشناست، و مهدی می خواهد رهبری انبوه رزمنده هایی که از رزم سر رشته ای ندارند به عهده یک فرد کاربلد باشد، و نمود آن را در خلال فیلم مشاهده می کنیم، آنجا که رزمنده ها با تعجب می گویند آقا مهدی با آر پی جی به تانک می زنیم اما کمونه می کنه! و حمید پاسخ می دهد شنی تانک را بزنید تا اثر کند. یا زمانی که پشت خاکریز رزمنده ها خوف این را پیدا کرده بودند که نکند عراق با موشک آنجا را بزند هوشمندانه پاسخ می دهد وقتی تمام تانک هاشون رو جلو آوردن موشک نمی زنن و خیال رزمنده ها را راحت می کند.
اما حمید مشکلی دارد که اجازه پیدا نمی کند معاون لشکر بشود، برای او پرونده سازی شده که به روحانیت و ولایت فقیه توهین کرده، و هر روز یک لنگه پا او را در حفاظت سپاه نگاه می دارند و وقت ملاقات نمی دهند، با او شرط شده که باید توبه نامه امضا کند، اما حمید نمی داند از چه چیزی باید توبه کند.
دست آخر مهدی برادر بزرگ او می آید و از او می خواهد که قید همه چیز را زده و خیلی زود هرچه ازش خواستند را امضا کند و با او به خیبر بیاید، همانجا سر درد و دلش باز می شود و می گوید عده ای در سپاه به دلیل اینکه برادرشان علی زمان شاه عضو مجاهدین خلق بوده و توسط شاه اعدام شده برایش شب نامه پخش کردند که او منافق است و نفوذی، و از محسن رضایی خواستند که او را عزل کند، یعنی از همان جنس گزارش ها که روزی برای احمد متوسلیان دادند و از امام خواستند که او را عزل کند، وقتی توسط امام احضار شد، فورا آمد، امام گفت به من گفتند شما با دشمن کار می کنید اما دروغ است، و همانجا به او کتبا اختیار داد تا در کردستان تمام قد بایستد، یا همان گزارش هایی که خون به دل محمد جهان آرا کرد.
حمید به تبعیت از سخن برادرش توبه نامه را می نویسد و امضا می کند، از گناهان گذشته و احیانا آینده اش نزد خداوند توبه می کند، و با مهدی به خط می زند.
عملیات بدون بازگشت است قرار است جلوی پیشروی دشمن گرفته بشود، گردان را حمید جلو می برد، تصاویر زیبایی را از نمای بالا به پایین در لحظه عبور قایق ها می بینیم، عراق که متوجه حضور این گردان شده کانال بین مهدی و حمید را شخم می زند، تا مبادا مهمات و آب برسد، و در این لحظه سکانس زیبایی می بینیم از رزمنده ای که نشسته روی زمین و کپ کرده است، که اگر مهمات را بخواهد از کانال ببرد باید پا روی پیکر دوستان شهیدش بگذارد، و اگر نرود حمید و گردانش دست خالی می مانند.
در نهایت حمید مورد اصابت یک خمپاره قرار گرفته و به شهادت می رسد، می خواهند پیکر او را به عقب بازگردانند، اما مهدی اجازه نمی دهد، شرط می کند تا پیکر تمام شهدا بازنگشته پیکر برادرش را نیاورند.
بحران جدیدی پیش روی مهدی است، روی بازگشت به خانه ندارد، نمی داند جواب خواهرش و همسر حمید را چه بدهد، اما بعدا همسر حمید او را صدا می زند و می گوید از او هیچ گله ای ندارد و می داند که همسرش با خدا معامله کرده و به آرزویش رسیده است و از او می خواهد دلش قرص باشد، و اینجا عمق ایثار و مقاومت همسر حمید باکری و حتی همسر خود مهدی به تصویر کشیده می شود و دیدیم که بعدها همان تیم پشت پرده چگونه با آنها برخورد کردند.
جلسه ای با حضور محسن رضایی و اطرافیانش در حضور قاسم سلیمانی، احمد کاظمی و مهدی باکری و دیگر حضار برگزار می شود، همان ابتدا احمد کاظمی از مشکلات، ضعف ها و کاستی ها گله می کند که بلافاصله توسط اطرافیان محسن رضایی مورد هجمه قرار می گیرد، قاسم سلیمانی در گوش کاظمی چیزی می گوید تا آرامش کند و به داد و فریاد های اطرافیان محسن رضایی می خندد، اما مهدی باکری تحمل ندارد، زبان به نقد باز می کند، از نامهربانی ها می گوید، از اینکه لشکر او، گردان های او، برادر او، تا لحظه آخر می ایستند و خط را نگه می دارند و کشته می شوند، اما عده ای با کمترین فشار عقب نشینی می کنند، او به محسن رضایی می گوید همین که من و شما زنده هستیم یعنی امکان مقاومت بود و نکردیم، که با واکنش تند اطرافیان محسن رضایی مواجه می شود.
در نهایت مهدی باکری راهی فاز آخر عملیات خیبر می شود، دشمن با تمام قوا به سمت آنها آمده، اما او پشتیبانی ندارد، آتش توپخانه ندارد، و پاسخ تانک و خمپاره را مجبور است با فشنگ بدهد. از قرارگاه خبر می دهند که طی شنود بیسیم عراقی ها متوجه شدند که آنها می دانند باکری در خط حضور دارد و بنا دارند او را اسیر کنند، و دستور می دهند او بازگردد، اما مهدی قصد عقب نشینی ندارد.
از قرارگاه دستور می آید او را دست و پا بسته بازگردانید اما افاقه نمی کند، فرمانده گردان های مهدی او را دوره می کنند و می گویند برو عقب و نیرو بیاور ما تا اخر ایستادگی می کنیم، و مهدی دست آخر به سمت قایق مخفی در آب می رود، اما دلش راضی نمی شود، دست در جیبش می کند و تمام کدها و رمزهای فرماندهی را در آب می ریزد و کارت پاسداری اش را هم به آب می اندازد.
او به لای نی زار های مجنون می رود، و با بیسیم از احمد کاظمی خداحافظی می کند و می گوید ای کاش اینجا بودی و می دیدی که چه بهشتی است، و از او می خواهد هر وقت توانست خودش را به آنجا برساند. همان سکانس معروفی که شهید کاظمی عمری می گریست و می گفت آنجا غفلت کردم و جا ماندم.
مهدی به خط می زند و در پاسخ به خواهش یکی از رزمنده ها که می گوید شما برو ما هستیم می گوید که تو حاضری جای من برگردی؟ وقتی وی می گوید که حاضر نیست او را تنها بگذارد مهدی باکری می گوید، وقتی تو حاضر نیستی منو تنها بذاری من چجوری شماها رو رهاکنم و برم و می ماند و کمی بعد حین زدن یک تانک به فیض شهادت می رسد.
عطف اول فیلم را زمانی می دانم که مهدی باکری گله های برادرش را می شنود و کمی از درد دلش را بیان می کند سپس به او می گوید برو سپاه و توبه نامه را امضا کن که بتوانی در خیبر معاونم باشی و لباس پاسداری به تن کنی و از اینجا قصه شروع می شود.
اوج قصه را شهادت حمید باکری می دانم، که بدون فشنگ با دست خالی مقابل دشمن ایستاد و در نهایت با لب تشنه به دیدار معبودش شتافت و مسیر زندگی مهدی را عوض کرد.
عطف دوم را زمانی می دانم که مهدی باکری به نیت بازگشت به عقب سوار قایق می شود اما باز نمی گردد، کدها و رمز های فرماندهی را پاره کرده و در آب می ریزد و تصمیم می گیرد بماند.
عنصر ارتباطی فیلم را آب می دانم، همان آبی که در نهایت پیکر بی جانش بعد از اصابت آر پی جی به قایق، در آن سیرآب می شود، همان آبی که پیکر برادرش با لبی تشنه کنار آن می افتد، همان آبی که چکه چکه از لباس های حمید می چکد و بر روی بخاری گازی می افتد و می سوزد و بخار می شود تا به ما نشان بدهد او چگونه در حال ذوب شدن است، همان آبی که بر سرش می ایستند و خانوادگی فالوده می خورند و در نهایت در همان آب پیکرشان می ماند، همان آبی که حمید با کری بر لوله های خانه می ریزد تا یخ نزند و شاید برای ما آخرین تلاش های او برای دوام آوردن را تداعی کند، همان آبی که مثل باران بر سر حمید می بارد، و یا همان آبی که همسر مهدی او را با آن می شوید و غسل می دهد.
طنز جالب فیلمنامه آنجایی است که در لحظه عقد مهدی باکری یک قبضه کلت کمری خودش را هم مهر همسرش می کند.
دیالوگ برتر فیلم آنجایی است که خسرو وقتی مورد هجمه تعاون قرار می گیرد که چرا پیکر دوست شهیدش را به باقی پیکرها ترجیح داده و مانند مهدی باکری صبر نمی کند تا بعد از بازگشت همه پیکرها به عقب، پیکر برادرش را پیدا کند، فریاد می زند من آقا مهدی باکری نیستم!
سکانس برتر فیلم جایی است که مهدی برای خنداندن پسر حمید به خودش سیلی می زند، که برای ما یادآور روزی است که امیرالمومنین به منزل خانواده شهیدی رفت و وقتی متوجه شد آنها در چه سختی ای گرفتار شدند موقع روشن کردن تنور نانوایی برای آنها، به حرارت آتشی که دستش را نواخت گفت بِچِش ای علی، این جزای کسی است که از احوال مردم بی خبر است.
حمید در ابتدای فیلم ضد ارزش محسوب می شود، او که مورد بی مهری های گسترده قرار گرفته بود داشت کم کم گوشه گیر می شد و از فضای مسموم برخی در سپاه دوری می کرد اما با کمک مهدی رفته رفته به مسیر بازگشت و با نگه داشتن عراقی ها پشت خاکریز و شهادتش به ارزش تبدیل شد.
قهرمان در فیلم مهدی باکری است که علی رقم تمام کاستی ها و مشکلات می ایستد و خم به ابرو نمی آورد، جلوی پیشروی عراق را به قیمت جان خودش و برادرش می گیرد، به شب نامه ها و پرونده سازی های علیه خودش و برادرش پشت پا می زند و در نهایت با شهادتش آنها را رسوا می کند.
ضد قهرمان در فیلم محسن رضایی و هیات همراه اوست که از هیچ تلاشی برای اخراج یا متوقف کردن مهدی باکری و امثال او مضایقه نمی کنند، و حتی در خط مقدم هم حاضر به پشتیبانی و ریختن آتش نیستند و آنها را با فشنگ راهی مبارزه با تانک و خمپاره می کنند. تا جایی که باکری به او تیکه می اندازد و می گوید فرق است بین فرماندهی که بگوید بیا تا فرماندهی که بگوید برو.
دیالوگ عمیق فیلم را جایی می دانم که لحظه آخر به یکی از رزمنده ها می گوید تو حمید را دیده بودی ؟ وقتی او تایید می کند، مهدی می گوید اگر حمید بود تنها نمی ماندیم.
پیرنگ و خرده پیرنگ های فیلم همسو نیستند، اما خوب انتخاب شدند، کوتاه اند و جذاب، و زیبا، سکانس معارفه صفیه مدرس و مهدی باکری برای ازدواج، سکانس فامیل عروس که سندرم دان دارد و مراسم ازدواج مهدی، سکانس لباس بافتنی فاطمه برای حمید باکری، سکانس درخواست کمک گرفتن دو نفر در تاکسی از حمید باکری، سکانس تعمیر موزائیک های حیاط و ماجرای برادرشان علی و چاپ شب نامه و امضای توبه نامه، سکانس شعار دادن رزمنده ها قبل از عملیات مخفی، سکانس بوسیدن پیشانی یک رزمنده که پشت ماشین نشسته است و مورد اصابت قرار گرفتن او پس از چند دقیقه و ریختن فشنگ های اصراف شده بر روی زمین در جیب رزمنده ها و فرار هلی کوپتر و کوتاهی در کمک به مجروحان، سکانس سربازی که در کانال گیر کرده و دل عبور از پیکرهای شهدا را ندارد، تب بچه های حمید و تنها بودن همسر او در رسیدگی به آنها و بردنشان به درمانگاه در زیر برف، پلان کتاب های زیاد روی زمین مانده در خانه حمید و چمدان بسته شده در اتاق و خلوت بودن خانه اش و صدای زنگ هشدار تلفن که دیگر شنیده نمی شود و چسبی که بر روی شیشه ها ضربدر خورده تا نشکند، سکانس خسرو و محمد و سابقه رفاقت آنها، سکانس چای دم کردن رزمنده ها با ماشین خمپاره خورده و مسخره کردن خمپاره باران عراق، سکانس فالوده خوردن مهدی و حمید و همسرانشان لب کارون، سکانس شستن مهدی به دست صفیه، سکانس درد دل کردن صفیه نزد مهدی، سکانس بی تابی پسر حمید باکری و سرگرم کردن او توسط مهدی، پلان بی تابی خواهر مهدی برای حمید، سکانس جابجا شدن همسر حمید به قم و مکالمه میان او و مهدی، سکانس حضور محسن رضایی، سکانس مکالمه مهدی باکری با احمد کاظمی و سکانس های زیبای دیگر.
لقمان مداین Loghman Madayen