آقا بیگ زرنه‌ای کلهر
آقا بیگ زرنه‌ای کلهر
یکی از گمنامان توانا در عرصه شعر و اندیشه و سخنوری در منطقه زرنه "آقا بیگ" بوده است. آقا بیگ فرزند ملک قاسم خان و نوه اقبال خان جد بزرگ خانواده اقبالی زرنه است.
شگفت آن است که نام و شهرت شاعری آقا بیگ در استان‌هایی همچون کرمانشاه و کردستان شناخته شده است و در آثار آنان مکتوب است، اما در دیار و حتی زادگاهش ایلام، کمتر آشناست و از شعر و شاعری وی کمتر اطلاعی است.
به چند نمونه از منابعی که به نام و شهرت شاعری آقا بیگ، بدون ذکر شعر او اشاره کرده‌اند؛ می‌توان اینگونه بیان کرد:
- کتاب «میژووی ویژه‌ی کوردنی، نو سراوه‌ی (صدیق بوره‌که‌ایی) (صفی‌زاده)» در صفحه ۵۵۴ به زبان کردی اشاره شده که: آقا کُور ملک قاسم خان کلهر (۱۱۴۳-۱۲۱۰ ه.ق) از جمله شاعران مشهور کردی‌سرا و تواناست.
- در کتاب «ژینه‌وه‌ی زانایانی کورد له جیهانی اسلام یاگه نجینه فه‌رهه‌نگ و زانست به نویسندگی محمد صالح ابراهیمی محمدی در صفحه ۴۶۲ به شهرت شاعری آقا پسر ملک قاسم خان بدون ذکر شعری از او اشاره شده است.»
- در مقدمه دیوان "سیدیعقوب ماهیدشتی: آورده شده است که: در مسافرت به منطقه غرب و کلهر آقا، پسر ملک قاسم خان کلهر، از جمله شاعران مورد علاقه وی بوده است.
در پی پژوهشی که جناب آقای "عبادالله رستمی" در مورد آقا بیگ داشته است اینگونه عنوان می‌کند که: در پژوهش خود در مراجعه به نزد حیدرخان اقبالی یکی از اعقاب شاعر ایشان اظهار می‌دارند که در سال ۱۳۳۷ شعری از آقابیگ به نام «کله زرد» به زبان کردی کلهری از رادیو سنندج پخش شده است.
▪︎نمونه شعر:
(۱)
پام جهان په‌یما ده‌سم ته‌ر دست بو
که‌له‌م له باده‌ی جه‌وانی مه‌ست بو
پام جهان په‌یما زانوم تنرو بو
وه‌ل وشیات که‌وان له دو بو
ایواره خیالگ هاوردم وه دل
سه‌حه‌ر قله یاس کردم وه مه‌نزل
مه‌که کله‌ل پیر دیم فامم چگ له سه‌ر
مه‌جیواز کردم وه قله که‌مه‌ر
له چه‌قه‌ی چوماخ کله‌یلو ره‌مین
تو له وه‌ن له ژیر مارده‌مو چه‌مین
مه‌که دور انداز هاوردمو ده‌نگ
که‌ل پیر بو وه نه‌قش بلاچه رو سه‌نگ
چه‌قو در آوردم سه‌ر که‌ل بریم
وه آواز بلین ره‌فیقان چریم
له چه‌قه‌ی چوماخو پوقه‌ی شاخ که‌ل
وه‌تن ده‌س مه‌ریز له یاس گرده‌ل.
(۲)
مه‌مو وه هه‌وه‌س، مه‌مو وه هه‌وه‌س
هه‌ر وه‌قتی ده‌ر چود نه‌فه‌س له قه‌فه‌س
بیگانه شینم زرگرانه که‌ن
نیه ته‌رنی له ده‌س، نیه تانه په‌ن
انکر و مه‌نکه‌ر هه‌ر دو بین جزام
یا رسول هانای، برس له فریام
حه‌لوا نوش بکین بیدن فاتحام
بلکم له بهه‌یشت کنجی بوگه جام.
(۳)
[پشیمانی]
آوی بوم روان، بادی بوم بی‌رنگ
ذره‌ی بوم له خاک، جسمی بوم له سه‌نگ
مه‌که‌ی! آقا بوم، آقا نای اسمم
روح بشریت کردی له جسمم
خوه‌زومو اوسا چوار عناصر(اناسر) بوم
ار پیا نیوام له گشت خاس‌تر بوم.
گردآوری و نگارش:
#سعید_فلاحی (زانا کوردستانی)