ملیحه تیره گُل
ملیحه تیره‌گل
بلندترین برج دیده‌بانی ادبیات ایران در تبعید
ملیحه تیره‌گل، شاعر، پژوهشگر ادبی و نویسنده کتاب چهارده جلدی «روایتی از ادبیات فارسی در تبعید»، ملقب به «بلندترین برج دیده‌بانی ادبیات ایران در تبعید»، روز چهارشنبه ۳۱ اردیبهشت در اثر بیماری در شهر سنت لوییس در ایالت تگزاس آمریکا درگذشت.
او تحصیلات خود را در رشته تربیت معلم به پایان رسانده بود، و از سال ۱۳۶۳ در آمریکا زندگی می‌کرد.
او ۴۰ سال از زندگی‌اش را صرف گردآوری آثار فرهنگی و ادبی ایرانیان در خارج کشور نمود. کتاب «مقدمه‌ای بر ادبیات تبعید» و مجموعه کتاب چهارده جلدی «روایتی از ادبیات فارسی در تبعید» نوشته تیره‌گل از معدود منابع برای تحقیق درباره ادبیات تبعید به شمار میرود. هر دو کتاب، به نقد و بررسی آثار منتشر شده شاعران و نویسندگانی اختصاص دارد که پس از انقلاب ایران، به دلایل سیاسی از این کشور تبعید شدند.
خودش درباره ی مجموعه کتابش می گوید: «از سال ۲۰۰۳ که به شهر سنت لوییس منتقل شدم، تا ۲۷ فوریه ۲۰۱۸ درگیر تدوین مجموعه‌ای بوده‌ام که پس از کلنجار بسیار با خودم، نامش را گذاشتم «روایتی از ادبیات فارسی در تبعید». هفت سال آخر، درِ دنیا را رو به خود بستم، نه میهمانی نه سلمانی نه رفت و آمدی، فقط نوشتم و خط زدم و نوشتم و ذخیره کردم و نوشتم و نوشتم. اما پس از حدود هشت هزار صفحه، دیدم هنوز نکته‌های بسیاری ناگفته مانده؛ نویسندگان بسیاری از قلم افتاده‌اند؛ و من، که توانم به آخر رسیده بود، غروب روز ۲۷ فوریه‌ی ۲۰۱۸ بود که هر ۱۴ جلد را گذاشتم روی یک دیسک و دادم به همسرم ــ گرافیست همه‌ی کتاب‌هایم ــ گفتم من نقطه‌ی پایان را بر این مجموعه گذاشتم؛ بقیه‌اش با تو».
- فهرست جلدهای مجموعه روایتی از ادبیات فارسی در تبعید:
جلد اول: کیستی ما
جلد دوم: پایان پادشاهی و آغاز جمهوری اسلامی
جلد سوم: چیستی‌های کانون ما
جلد چهارم: چیستی‌های پیرامون ما- شناسنامه‌ی ما
جلد پنجم: کانون نویسندگان ایران، گفتمان روشنفکر و روشنفکری
جلد ششم: بخش اول: جنبش‌های سیاسی در تبعید، / بخش دوم: نقد و نظر سیاسی
جلد هفتم: ادبیات زندان
جلد هشتم: درگذشتگان در تبعید
جلد نهم: داستان، نمایش‌نامه، فیلم‌نامه، به زبان‌های دیگر، گردآورده‌ها
جلد دهم: کهن‌سرائی، ترانه‌سرائی، طنزپردازی
جلد یازدهم: شعر فارسی، شاخه‌ی نوپردازی،
جلد دوازدهم (۱): نقد ادبی
جلد دوازدهم (۲): نقد پیرامون چهار گفتمان
- فهرست سایر آثار ملیحه تیره‌گل:
۱- مجموعه چند جلدی “روایتی از ادبیات فارسی در تبعید/مهاجرت” آماده نشر.
۲- مقدمه‌ای بر ادبیات فارسی در تبعید، امریکا: انتشارات یوتاچ، چاپ اول ۱۳۷۷، چاپ دوم ۱۳۷۸
۳- اندیشه در شعر اسماعیل خوئی و خاستگاه اجتماعی آن (نقد فرهنگی)، انتشارات یوتاچ، ۱۳۷۵
۴- و کوه جواب میدهد (نقد ادبی)، امریکا: انتشارات ترای ایمج، ۱۳۷۴
۵- کاکتوس (مجموعه شعر)، امریکا: ترای ایمج، ۱۳۷۳
۶- از خفای خود (مجموعه شعر)، با نام «م. رازین»، امریکا: انتشارات مزدا، ۱۳۶۶
- نمونه ی اشعار:
– گریز:
(به منصور خاکسار)
به کدام پرتگاه پناهنده شدی منصور
که از قطارِ رونده در دورهای دور
صدای بال بالِ تو می آید.
از قطاری که در دوردستهای دور میرود
صدای آهن بر آهن نمی آید
از قطاری که در دوردستهای دور میرود
صدای بال بالِ پروانه ای می آید
که به محض رهائی از پیله
راهِ ابریشم را وا می‌نهد
و به پرتگاهِ پناهندگی
پَر می کشد
- پرتگاهی که بالأخره
خاکی دارد، نام وُ نشانی دارد.
حالا
همین حالا
از قطاری که از دور دست‌های من میرود
صدای بال بال تو می آید
اما
در گذارِ این همه روزهای روز
هنوز نمی دانم
به کدام پرتگاه پناهنده شدی منصور.
جمع آوری: سعید فلاحی (زانا کوردستانی)