سایت شعرناب محیطی صمیمی و ادبی برای شاعران جوان و معاصر - نقد شعر- ویراستاری شعر - فروش شعر و ترانه اشعار خود را با هزاران شاعر به اشتراک بگذارید

منو کاربری



عضویت در شعرناب
درخواست رمز جدید

اعضای آنلاین

معرفی شاعران معاصر

انتشار ویژه ناب

♪♫ صدای شاعران ♪♫

پر نشاط ترین اشعار

حمایت از شعرناب

شعرناب

با قرار دادن کد زير در سايت و يا وبلاگ خود از شعر ناب حمايت نمایید.

کانال تلگرام شعرناب

تقویم روز

جمعه 10 فروردين 1403
  • همه پرسي تغيير نظام شاهنشاهي به نظام جمهوري اسلامي ايران، 1358 هـ‌.ش
20 رمضان 1445
  • شب قدر
Friday 29 Mar 2024
    به سکوی پرتاب شهرت و افتخار ،نجابت و اقتدار ... سایت ادبی شعرناب خوش آمدید مقدمتان گلباران🌹🌹

    جمعه ۱۰ فروردين

    پست های وبلاگ

    شعرناب
    وزن های پرکاربرد در شعر پارسی
    ارسال شده توسط

    علی توکلی

    در تاریخ : چهارشنبه ۲۸ اسفند ۱۳۹۸ ۱۹:۲۳
    موضوع: آزاد | تعداد بازدید : ۶۱۱۸ | نظرات : ۱۳۹

    با سلام خدمت دوستان عزیز و بزرگوارم.
    تا کنون پست های زیادی در سایت قرار گرفته اند که تقطیع در عروض را آموزش می دهند.
    اما مشکلی که تقریبا در همه پست ها دیده میشود این است که تنها تقطیع را آموزش می دهند و هیچکدام به اوزان و بحر ها نپرداخته اند.
    از این رو شاعران عزیز که تقطیع را یاد گرفته اند بعد از تقطیع،هجاهای به دست آمده را نمی توانند در یک وزن مشخص بریزند و وزن کلی شعر مورد نظرشان را شناسایی کنند.
     
    در این پست قصد دارم اول ارکان عروضی را که از کنار هم گذاشتن هجاها درست می شود معرفی کنم و بعد به معرفی اوزان معروف و پرکاربرد شعر فارسی بپردازم
    دوستان عزیز بعد از مطالعه کامل پست،سوالاتشان را در کامنت ها بیان کنند تا همه با هم؛از هم یاد بگیریم
    من هم تا جایی که در توانم باشد همینجا پاسخ گو هستم.اگر سوال مهم و فوری بود شماره ام را در پروفایلم گذاشته ام و از آن طریق در خدمتتان هستم
     
       ارکان عروضی:
    وقتی هجاهای شعری را به اجزای چهار تا چهارتا و یا سه تا سه تا،چهارتا و سه تا،به نحوی که نمایان گر یک نظم و ریتم در مصرع باشد تقسیم کردیم،بهتر است به جای این هجاها معادل آنها را بنویسیم
    مهم ترین فایده این است که کار را برای بیان وزن آسان می کند.مثلا به جای اینکه بگوییم وزن این شعر از دو هجای بلند و یک کوتاه ساخته شده،آسان تر این است که بگوییم مثلا از تَ تن تن ( 7/ _ / _/)تشکیل شده است.
    از این هم آسان تر این است که یک کلمه در این وزن پیدا کنیم وچهار بار تکرار کنیم.
    مثلا کلمه گرامی در این وزن است(گ/را/می/)
    میگوییم وزن شعر(گرامی گرامی گرامی گرامی)است
     
    حالا عروضشناسان برای راحت شدن کار مامعادل  این چهارتا چهارتا هارا را برای ما ساخته اند.
    از آنجایی که در زبان عرب همه کلمات را با (فعل) می سنجند،در عروض عربی و فارسی هم وزن هجا ها را که نمایان گر وزن کل شعر است را با فعل سنجیده اند.
    مثلا به جای تَ تن تن که ما گرامی را جای گزین آن کرده بودیم فعولن آورده اند.
    بنا بر این وزن آن شعر که (گرامی گرامی گرامی گرامی) بود به (فعولن فعولن فعولن فعولن) تغیر داده می شود
    به همین ترتیب برای همه هجاهای جدا شده یک معادل خاص ساخته شد.فی المثل:(7/ _ / _/ _ ) می شود مفاعیلن
    مهم ترین ارکان عروض فارسی 19 تا است که عبارتند از:
     
      الف:ارکانی که در آغاز،وسط و پایان مصرع می آیند
    1 فاعلاتن =    _ /7 / _/ _
    2 فاعلن=       _/ 7 / _
    3 مفاعیلن =   7/ _ / _ / _
    4 فعولن=     7/ _ / _
    5 مستفعلن=   _ / _/ 7 / _
    6 مفعولن=    _ / _ / _
    7 فعلاتن=    7 / 7 / _ / _
    8 ف ع لن=   7 / 7 / _
    9 مفاعلن =  7  / _ / 7 / _
    10 مفتعلن=   _ / 7/ 7 / _
    11 فع لن=   _ / _
        ب:ارکان غیر پایانی،که در آخر مصراع قرار نمی گیرند.آخرین هجای این ارکان یک هجای کوتاه است                      
    12 فاعلاتُ=    _ / 7 / _ / 7
    13 فَعَلاتُ=     7 / 7 / _
    14 مفاعیلُ=    7 / _ / _ / 7
    15 مستفعلُ=   _ / _/ 7/ 7
    16 مفعولُ=    _ / _/ 7
    17 مفاعل=   7 / _ / 7/ 7
        ج:ارکان پایانی که فقط در آخر مصرع می آیند
    18 فَعل=    7/ _
    19فع=      / _ /
    نکته:گاه از آخر رکن پایانی یک وزن،یک یا دو یا سه هجا حذف میشود.مثلا از آخر مفاعیلن لن را بر میداریم می شود فعولن دو باره لن را بر میداریم می شود فَغل.ف را از اول بر میداریم میماند فع.به این ترتیب شما الان فرمول ساخت ارکان را هم تقریبا یاد گرفتید
     
    طبقه بندی اوزان
    تعداد اوزان شعر فارسی بسیار زیاد هستند و آنها را به گروهایی میتوان تقسیم کرد.به این صورت که اوزانی که از نظر نظم  میان هجاهای بلند و کوتاه یکسان هستند یک گروه را تشکیل میدهند.طبق سنت سر گروه هر گروه وزنی،وزنی چهار رکنی است که اعضای گروه آن وزن از دست کاری هجاهای آخر آن وزنِ سر گروه تشکیل می شوند
     
    نام اوزان
    خب حالا که اساس طبقه بندی اوزان رو گفتم بد نیست که اسم  وزن ها رو هم بدونید
    1 نام اوزان حاصل از تکرار ارکان(یعنی در این وزن ها یک رکن چند بار تکرار می شود)
    مفاعلن= هَزَج
    فاعلاتن=رَمَل
    مستفعلن=رَجز
    فعولن=متقارب
    فعلاتن=رَمَل مخبون
    مفتعلن=رجز مَطوی
    مفاعلن=هَزَج مخبون(رجز مخبون)
     
    2 نام اوزانی که حاصل از تناوب ارکان است(یعنی در این وزن ها دو رکن جدا گانه که پشت هم اومدن؛تکرار میشن)
    مفاعلن فعلاتن=مُجتثّ مخبون
    مفعول مفاعیلن(مستفعلن مفعولن)=هزج اخرب
    فعلات فاعلاتن=رمل مشکول
    مفعول فاعلاتن(مستفعلن فعولن)=مضارع اخرب
     
    نکته
     اگر از آخر رکن پایانی وزن یک هجا کم شود،وزن حاصل را معمولا محذوف مینامند.مثلا اگر مصرعی چهار فاعلاتن داشت رمل مثمن سالم نامیده میشود.ولی اگر رکن آخر آن را به فاعلن تبدیل کنیم رمل مثمن محذوف نامیده میشود.در تمام اوزان این اتفاق می افتد
     
    نکته 2
    در عروض قدیم که به پیروی از عرب وزن را در بیت میسنجند،بنابراین اگر بیتی هشت رکن(هر مصرع چهار رکن) داشت یک مثمن بعد از اسمش اضافه میکنیم.همینطور اگر شش رکن بود(هر مصرع سه رکن)مسدس و اگر  چهاررکن(هر مصرع 2 رکن) مربع به اسمش اضافه میکنیم
    مثل رجز مثمن سالم که از هشت مستفعلن تشکیل می شود
     
    پر کاربرد ترین اوزان شعر فارسی
    حالا رسیدیم به قسمتی که تمام موارد بالا مقدمه اش بودند.تقریبا هدف اصلی این پست همین جاست
    تعداد اوزان پرکاربرد را یکی از محققان  28 تا و دیگری 33 تا دانسته است.اگر درصد اشعاری را که توسط 42 تن شاعر سروده شده،بگیریم می بینیم که نزدیک 99 درصد اشعار آنان در این 28 وزن است.پس شما با یاد گرفتن همین ها،اکثر اوزان دیوان شاعران را می شناسید
     
    گروه یک:
    1-   فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن = رمل مثمن سالم
     
    2-   فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن =رمل مثمن محذوف(=مقصور)
     
    3-   فاعلاتن فاعلاتن فاعلن=رمل مسدس محذوف (این وزن سومین وزن پر کاربرد فارسی است)
     
     
    گروه دو
    4-   فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلاتن=رمل مثمن مخبون
     
    5-   فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن=رمل مثمن مخبون محذوف
     
    6-   فعلاتن فعلاتن فعلن=رمل مسدس مخبون محذوف(این چهارمین وزن پر کاربرد فارسی است)
    گروه  سه
    7-   مفتعلن مفتعلن مفتعلن مفتعلن=رجز مثمن مطوی
     
    8-   مفتعلن مفتعلن فاعلن=رجز مسدس مطوی مکشوف
     
    9-   مفتعلن فاعلن//مفتعلن فاعلن= مُنسرح مثمن مطوی مکشوف (این وزن دوری است)
    گروه چهار
    10-                      مستفعل مستفعل مستفعل مستف(مفعول مفاعیل مفاعیل فعولن)=هزج مثمن اخرب مکفوف محذوف
     
    11-                      مستفعل مستفعل مستفعل فع(مفعول مفاعیل مفاعیل فعل)=هزج مثمن اخرب مکفوف محذوف(هفتمین وزن پرکاربرد فارسی است)
     
    12-                      مستفعلن مفعولن //مستفعلن مفعولن(مفعول مفاعیلن//مفعول مفاعیلن)=هزج مثمن اخرب(این وزن در رباعی بسیار کاربرد دارد)
    گروه پنج
    13-                      مستفعلن مفاعل مستفعلن فعل(مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن)=مضارع مثمن اخرب مکفوف
     
    14-                      مستفعلن مفاعل مفعولن(مفعول فاعلات مفاعیلن)=مضارع مسدس اخرب(این وزن دومین وزن پر کاربرد فارسی است)
     
    15-                      مستفعلن فعولن//مستفعلن فعولن(مفعول فاعلاتن //مفع.ل فاعلاتن)=مضارع مثمن اخرب
    گروه شش
    16-                      مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن=هزج مثمن سالم
     
    17-                      مفاعیلن مفاعیلن فعولن=هزج مسدس محذوف(این ششمین وزن پرکاربرد شعر فارسی است)
    گروه هفت
    18-                      فعولن فعولن فعولن فعولن=متقارب مثمن سالم(هشتمین وزن پرکاربرد فارسی است)
     
    19-                      فعولن فعولن فعولن فعل=متقارب مثمن سالم
     
    گروه هشت
    20-                      مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلاتن=مجتث مثمن مخبون(کاربرد این وزن در مثنوی حماسی بسیار است)
     
    21-                      مفاعلن فعلاتن مفاعلن فع لن=مجتث مثمن مخبون محذوف
    گروه نه
    22-                      مستفعل فاعلات مستفعل(مفعول مفاعلن مفاعیلن)=هزج مسدس اخرب مقبوض(این پرکاربرد ترین وزن شعر فارسی است)
     
    23-                      مستفعل فاعلات فع لن(مفعول مفاعلن فعولن)=هزج مسدس اخرب مقبوض محذوف
     
     
     تک وزن ها
    24-                      مستفعلن مستفعلن مستفعلن مستفعلن=رجز مثمن سالم
     
    25-                      فعلات فاعلاتن فعلات فاعلاتن=رمل مثمن مشکول
    26-                      فعلاتن مفاعلن فعلن=خفیف مسدس مخبون محذوف
     
    27-                      مفتعلن فاعلات مفتعلن فع=منسرح مثمن مطوی منحور(پنجکین وزن پر کاربرد فارسی است)
     
    28-                      مفتعلن مفاعلن مفتعلن مفاعلن=رجز مثمن مطوی مخبون
     
    نکته:به نظر من زیاد به اسم وزن ها توجه نکنید.فکر میکنم این اسمها با ذائقه فکری ما ایرانی ها زیاد سازگار نیست.پیشنهاد میکنم بیشتر خود وزن ها رو به خاطر بسپارید
     
     
    در آخر از اینکه وقت گذاشتید و این پست نسبتا سنگین رو مطالعه کردید،تشکر میکنم.امیدوارم تونسته باشم چیزی به دانسته هاتون اضافه کنم
     
    در پناه حق....
     

    ارسال پیام خصوصی اشتراک گذاری : | | | | |
    این پست با شماره ۲۰۷۲ در تاریخ چهارشنبه ۲۸ اسفند ۱۳۹۸ ۱۹:۲۳ در سایت شعر ناب ثبت گردید
    ۱۱۸ شاعر این مطلب را خوانده اند

    علی توکلی

    ،

    امیرحسین مقدم

    ،

    فاطمه رحمتی

    ،

    زهرا روشنی(پریوش)

    ،

    زهرا ستایش کیا(زرشید)

    ،

    آرزو حاجی خانی

    ،

    سید مصطفی موسوی(محجوب)

    ،

    مهسا اربابی (افسانه)

    ،

    داریوش افشار

    ،

    احمد بیرالوند

    ،

    محمد دهقانی هلان

    ،

    سید حاج فکری احمدی زاده(ملحق)

    ،

    علی صمدی

    ،

    فرمیسک

    ،

    امیر محمدی ارکانی (صادق)

    ،

    فاطمه خواجویی راد

    ،

    محسن حامد (باران)

    ،

    مهدی خدایی (آیدین)

    ،

    لیلا مهذب(دنیا)

    ،

    يدالله عوضپور آصف

    ،

    فروغ قلاوندی

    ،

    ناصر یادگارفرد

    ،

    صادق آل موسوی،بیژن

    ،

    حسن دولتی ( درویش)

    ،

    فاطمه جهانباز نژاد

    ،

    سامان سعیدی

    ،

    سجاد کرد (کرد)

    ،

    آرامش ظهرابی

    ،

    میثم الهی خواه(قاصدک باران)

    ،

    مریم رئیسی اردلی

    ،

    اشکبوس

    ،

    شکوفه مهدوی (بهارانه)

    ،

    بیژن آریایی(آریا)

    ،

    رضا محمدی (شب افروز)

    ،

    نیروانا

    ،

    پروین حیدری

    ،

    حسين باران(کاک باران)

    ،

    حسین دلجویی

    ،

    حسن عباسي

    ،

    زهرا محمد زاده (زِلفِشـــه)

    ،

    علیرضا قادری

    ،

    محمد مير سليماني بافقي(باران)

    ،

    زهرا برادران (زری کوچولو)

    ،

    سید محمد مهدی فقیه

    ،

    بهزاد تفقدی

    ،

    ترنم

    ،

    میثم دانایی

    ،

    طاها محبی (حزین)

    ،

    عباسعلی استکی(چشمه)

    ،

    عبدالوهاب (وهاب) شیرودی

    ،

    شکوفه مهدوی (بهارانه)

    ،

    حوریه(دلشید)اسماعیل تبار

    ،

    مرضیه قدسی

    ،

    سمیه سلطانی(سایه عشق)

    ،

    ایـّـوب ایـّـوبی

    ،

    پرنده ی مغرور

    ،

    معصومه عرفانی (عرفان )

    ،

    رضا قدسی

    ،

    زهرا غفاری

    ،

    علی قنبری فیروزآبادی

    ،

    خوجه خرسه(خسرو خرم آبادی)

    ،

    طیبه بهبودی

    ،

    فروزان شهبازي

    ،

    فریبا مُطاعی

    ،

    مرتضی صمدی

    ،

    علی غلامی

    ،

    لیلا باباخانی

    ،

    علی صادقی(صادق)

    ،

    نیره ناصری

    ،

    حمید رضا حیدریان

    ،

    محمد صوفی

    ،

    آلاله سرخ(سیده لاله رحیم زاده)

    ،

    شقایق بنی اسدی

    ،

    جمیله عجم(بانوی واژه ها)

    ،

    مدیر ویراستاری

    ،

    آگاه ( بختیاری )

    ،

    زهرا منصوری

    ،

    ابوالحسن انصاری (الف رها)

    ،

    موسی ظهوری آرام(آرام)

    ،

    احساس حسینی

    ،

    عبدالله حمودزاده

    ،

    ابوالفضل رمضانی (ا تنها)

    ،

    فرخ لقا فتحی

    ،

    عباس وطن دوست

    ،

    نجمه طوسی (تینا)

    ،

    مرضیه سادات

    ،

    محمدکدخدائی

    ،

    زهرا حکیمی بافقی (الهه ی احساس)

    ،

    رضا زحمتی (منطق)

    ،

    م اسفندیاری (سیاوش)

    ،

    علی سالاروند

    ،

    هادی ساور

    ،

    علی رفیعی ( امید )

    ،

    معصومه دهقان

    ،

    محمدرضا کوزه گر کالجی

    ،

    محمودرضا رافعی (رافع)

    ،

    علیرضا بنایی

    ،

    امین تهرانی

    ،

    نازنین کریمی

    ،

    محمد نوری

    ،

    فاضله هاشمی غزل

    ،

    هوشنگ قائمی زاده (قائم)

    ،

    علیرضا خوشرو

    ،

    ایمان اسماعیلی (راجی)

    ،

    مسعود میناآباد مسعود م

    ،

    علی کاظمی

    ،

    علیرضا غلامی (متا)

    ،

    ابراهیم آروین

    ،

    حمید رفیعی راد (کوروش)

    ،

    باقر رمزی ( باصر )

    ،

    ناصر آسیابانی

    ،

    بتول رجائی علیشاهدانی(صنم)

    ،

    علی اسماعیلی

    ،

    محمدصدوقی

    ،

    مهدی کاظمی (رهگذر)

    ،

    سروش افغان

    ،

    شقایق خوش طالع

    ،

    علیرضا احدی مهر

    نقدها و نظرات
    جمیله عجم(بانوی واژه ها)
    يکشنبه ۱۳ تير ۱۳۹۵ ۰۵:۱۲
    خندانک خندانک خندانک
    خندانک خندانک خندانک خندانک
    عالی بود
    ممنون ازاین پست اموزنده ومفید
    خندانک خندانک خندانک
    خندانک خندانک خندانک
    زهرا حکیمی بافقی (الهه ی احساس)
    چهارشنبه ۲۸ تير ۱۳۹۶ ۰۵:۵۷
    درود بر شما خندانک خندانک

    عالی بود.

    دست مریزاد خندانک خندانک
    علی توکلی
    علی توکلی
    چهارشنبه ۲۸ تير ۱۳۹۶ ۱۵:۲۴
    درود بانو بافقی عزیز

    ممنونم از وتی که گذاشتید خندانک
    ارسال پاسخ
    علی   صادقی
    شنبه ۱۲ تير ۱۳۹۵ ۱۶:۴۵
    خندانک خندانک خندانک خندانک
    شقایق بنی اسدی
    شنبه ۱۲ تير ۱۳۹۵ ۲۰:۵۷
    سلاااااااااااااااام و درووووووووووووود
    خسته نباشید خندانک
    چه پست خوبی
    چه آموزش روانی .
    عاااااااااااااااااااالی

    ممنونم از زحمتی که کشیدید .
    من در دفتر نوشتم برای خودم خندانک خندانک
    و برای دوستان علاقه مند هم فرستادم .
    خیلی اشکال داشتم که با کمک این پست های آموزشی و تمرین بیشتر انشالله یاد میگیرم .

    سپاااااااااااااااس

    🌷🌷🌷🌷🌷🌷🌷
    محمدکدخدائی
    سه شنبه ۲۷ تير ۱۳۹۶ ۲۳:۰۰
    با سلام وادب گرامی دوست اندیشمندم !
    مقاله بسیار مفید و زیبا وکاربردی که بر اساس
    علم ادبیات روز تدوین وتالیف شده را ملاحظه
    کردیم عالی بود احسنت!
    البته اگر بنده تابع سبک خویش که چه بسا در نگاه شما زیبا نباشد
    هستم ، بخود اجازه نمیدهم که بگویم
    آنچه که من میگویم همین است وجز این نیست!!!!
    خیر خیلی با آنچه که معمول است وقانون سرودن متغایر ومتخالف است.اما حرفی دیگر و راهی دیگر از معمول است
    با احترام به شما وهمه ی اساتید این دانش! و ممنون میشوم
    در ارتقاء و از میان بردن اشتباهات این سبک
    اگر بتوانید ممنون میشوم رهنمایی کنید
    با تشکر برادرتان محمد
    خندانک خندانک خندانک خندانک خندانک خندانک خندانک
    خندانک خندانک خندانک خندانک خندانک خندانک خندانک
    علی توکلی
    علی توکلی
    چهارشنبه ۲۸ تير ۱۳۹۶ ۱۵:۲۳
    درود بر شما جناب کدخدایی عزیز

    از اینکه وقت گذاشتید و مطالعه کردید خوشحال و ممنونم

    در شعر قانونی دارم به اسم قانون شکنی...
    همیشه رعایتش میکنم.اما به نظر من ابتدا باید قانون رو بلد بود بعد شکست.عروض دست و پا گیر نیست.مقاله ای در همین سایت دارم به اسم عروض مهربان
    مطالع بفرمایید به یکی از اختیارات اشاره کردم و مثالی زدم

    اما این را هم قبول ندارم که تنها در این ظرف مایع شعر رابریزیم و به شکل متداول در بیاوریم

    بنده کمترین تشنه بحث وتبادل نظرم.متاسفانه کامنت ها پاک شدند وگرنه زیر این پست غوغایی به پا بود زمانی خندانک خندانک
    ارسال پاسخ
     هوشنگ قائمی زاده (قائم)
    شنبه ۲ فروردين ۱۳۹۹ ۱۶:۵۳
    عالی بود 🌹🌹🌹
    يکشنبه ۳ فروردين ۱۳۹۹ ۲۳:۴۵
    سلام علی آقا

    اگه امکان داره برای هر وزن یک بیت قشنگ از حافظ یا سعدی قرار بده چون فهم این وزن ها بهتر می شه تا اینکه اینطوری به صورت فرمولی حفظ کنیم. من که اصلا اینطوری متوجه نشدم

    ممنونم از زحماتت خندانک
    تنها کابران عضو میتوانند نظر دهند.



    ارسال پیام خصوصی

    نقد و آموزش

    نظرات

    مشاعره

    کاربران اشتراک دار

    محل انتشار اشعار شاعران دارای اشتراک
    کلیه ی مطالب این سایت توسط کاربران ارسال می شود و انتشار در شعرناب مبنی بر تایید و یا رد مطالب از جانب مدیریت نیست .
    استفاده از مطالب به هر نحو با رضایت صاحب اثر و ذکر منبع بلامانع می باشد . تمام حقوق مادی و معنوی برای شعرناب محفوظ است.
    0