شعرحجم

هلاک عقل به وقت اندیشیدن اثر یدالله رویایی
نویسنده: یدالله رویایی
درباره کتابی که چند روز گذشته مطالعه کردم مینویسم.
این کتاب که به توضیح و شرح شعر حجم پرداخته و دو بیانیه ی شعر حجم در آن آورده شده میتواند راهنمای خوبی باشد برای هرکه بخواهد درباره شعر حجم بداند و بخواند.
یدالله رویایی پس از ذکر نکاتی درباره زبان شعر در اشعار کلاسیک و نو و کاربرد کلمه و نقش های آن در شعر و آوردن مثالهایی از بدعتهای نیما یوشیج بیانیه ی اول شعر حجم را می آورد
از نظر او کلمه دو نقش مهم ایفا میکند یکی نقش مادی و جسم کلمه و دیگری رساندن معنا . شاعر درواقع کاتب کلمه ها و خالق پیوندی عمیق بین دو بعد کلمه است
او درباره کلمه در شعر نیما میگوید که در نظر نیما همه کلمات ارزش یکسانی دارند و همین باعث میشود نیما از کلماتی استفاده کند که پیش از آن از نظر دیگران بار شاعرانه نداشتند و به آنها در شعر خود نقش های مهمی میدهد نیما از دو دسته کلمه استفاده میکند:
یکی کلمات ناشناس که همان کامه های محلی مازندرانی اند که ریشه در فرهنگ های طبری دارند.
دیگری کلمات آشنا با معنای ناشناس؛مثلا نیما از شکستن به معنای ویران کردن استفاده میکند وقتی میگوید : خواب در چشن ترم می شکند.
از نظر او شعر خوب شعری غیر قابل تعریف است زیرا شعر خودش تعریف است و نمیشود تعریف را تعریف کرد ، شعری که تعریف بشود و معنا بشود برای اینکه امکان معنا کردن را پیدا کند باید در نقطه ای متوقف شود و این خاصیت سیال بودن شعر و جاودانه بودن تصویر را از آن میگیرد.
رویایی پس از توضیحات زیادی درباره کلمه و زبان شعر و مخصوصا زبان شعر نیما بیانیه ی اول شعر حجم را می آورد وی در تعریف شعر حجم می نویسد:
حجم گرایی آن هایی را گروه می کند که در ماورای واقعیت ها به جست و جوی دریافت های مطلق و فوری و بی تسکین اند.
مطلق است زیرا از علت غایی واقعیت برخاسته ، فوری است زیرا در رسیدن به دریافت از حجمی که بین دریافت و واقعیت مادر بوده به سرعت پریده بی آنکه علامتی از خود باقی گذارد و بی تسکین است زیرا برای جست و جوی حجمی برای پریدن جذبه ی حجم های دیگری است که عطش کشف و جهیدن می دهند.
رویایی معتقد است که شاعر در شعر حجم حقیقت را صریح نمیگوید بلکه حقیقت را در نقطه ای دور از ذهن مخاطب می نشاند و این موجب میشود ذهن مخاطب در تکاپوی یافتن واقعیت مادر به چالش کشیده شود و این حقیقت حقیقتی سیال خواهد بود شاید مخاطب هرگز نفهمد آن حقیقت مادر چه بوده اما همواره میداند که چیزی در کار بوده و در جسن و جوی آن به تلاش می پردازد.
درباره مسولیت در شعر و تعهد در آن ؛ یدالله رویایی در حقیقا به هیچ مسولیتی که شعر را اسیر خود کند اعتقاد ندارد شاعر نباید ببیند مردم چه می پسندند و آن را بگوید که این ،شعر را به ابتذال می کشاند وی از رضا براهنی چهار مسولیت برای شاعر نقل می کند و همچنین اظهار می دارد که چنین مسولیتهایی برای شاعر در نظر گرفتن بی معناست و معنقد است در نظر گرفتن این مسولیتها باعث ایجاد فاصله های عظیم بین شعر و شاعر می شود؛ او میگوید:
رسالتی در کار نیست؛ در حقیقت صداقت و حساسیت شاعر برابر مسایل است که تصویر او را در عمق اثرش انعکاس میدهد او می گوید شاعر نباید بر سر اندیشه ای ثابت متعصبانه پافشاری کند چرا که اگر آن اندیشه به ابتذال کشیده شد و خود در مسیر انحراف گم شد یا فراموش شد شعر هم چنین بلایی به سرش می آید مسولیت شاعر فقط در برابر هنرش است.
درباره تصویر در شعر معتقد است که نصویر نباید معلق باشد بلکه باید تصویر ارایه شده در شعر بر بنایی محکم استوار باشد و بر رعایت ساختمان شعر تاکید میکند.
بعد از آن بیانیه دوم شعر حجم را میخوانیم که درواقع شرح گسترده تری است بر بیانیه اول و البته عمیق تر و تخصصی تر می باشد.
در قسمتهای دیگر کتابی نکته و نقدی دارد بر شعر و اندیشه ی فروغ و به شرح ادبیات عرفانی می پردازد...
گذشته از بخشهایی از کتاب که از نظرِ منِ مخاطب گاهی تکراری است و شرح ها و نقل های زیاد دارد این کتاب،کتاب مناسبی جهت آشنایی با شعر حجم و حجم گرایی است و ارزش خواندن و فکر کردن را دارد.
منبع درخچه!