گام ششم برای ترانه نویسی

گام ششم⇦⇦⇦⇦⇦⇦⇦⇦با سلام بر دوستان و اساتید گرامی.درگام ششم در مورد قافیه صحبت میکنیم..... ﻋﺪﻡ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺍﺻﻮﻝ ﺍﻭﻟﯿﻪ ‏( ﻗﺎﻓﯿﻪ ‏) ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﻣﻬﻢ ﺗﺮﯾﻦ ﻣﺸﮑﻼﺕ ﺗﺮﺍﻧﻪ ﯼ ﻣﺎ ﻋﺪﻡ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺍﺻﻮﻝ ﺍﻭﻟﯿﻪ ﺍﺳﺖ . ﻓﻼﻥ ﭘﺴﺮ ﯾﺎ ﺩﺧﺘﺮ ﺟﻮﺍﻥ ﺍﺩّﻋﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﺮﺍﻧﻪ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻭﺯﻥ ﻭ ﻗﺎﻓﯿﻪ ﺭﺍ ﻓﺮﺍ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﯾﺎﺩﺵ ﻣﯽ ﺭﻭﺩ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ‏«ﺷﻬﯿﺎﺭ ﻗﻨﺒﺮﯼ ‏» ﻧﯿﺰ ﺻﺪﻫﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﯼ ﻣﻮﻓﻖ ﺩﺭ ﺗﺮﺍﻧﻪ ﺑﺎ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺑﮑﺮﺗﺮﯾﻦ ﻗﻮﺍﻓﯽ ﻭ ﻭﺯﻥ ﻫﺎ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﺳﺮﺍﻍ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻫﺎﯼ ﺗﺎﺯﻩ ﻭ ﺷﮑﺴﺘﻦ ﻫﺎ ﺭﻓﺖ . ﺍﯾﻦ ﮔﺮﻭﻩ ﯾﺎﺩﺷﺎﻥ ﻣﯽ ﺭﻭﺩ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﺩﺭ ﺧﺎﺭﺝ ﺍﺯ ﮐﺸﻮﺭ ﻭ ﺗﺮﺍﻧﻪ ﯼ ﻏﯿﺮﻓﺎﺭﺳﯽ ﻫﻢ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﻗﺎﻓﯿﻪ ﻫﺎﯼ ﺯﯾﺒﺎ ﻭﻗﻮﯼ ﺣﺘﯽ ﺩﺭ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺭﺍﮎ ﮐﺎﺭﺑﺮﺩﻫﺎﯼ ﺑﺴﯿﺎﺭﯼ ﺩﺍﺭﺩ . ﯾﺎﺩﺷﺎﻥ ﻣﯽ ﺭﻭﺩ ﮐﻪ ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻋﺎﻡ ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻦ ﻗﺎﻓﯿﻪ ﺍﻣﺎ ﺍﺯﺗﺮﺍﻧﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﺍﺳﺘﻘﺒﺎﻝ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻧﻬﺎ ﻗﺎﻓﯿﻪ ﺣﻀﻮﺭ ﭼﺸﻤﮕﯿﺮﯼ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﺍﺗﻔﺎﻗﺎ ﺩﺭ ﺑﻪ ﮐﺎﺭﮔﯿﺮﯼ ﻗﻮﺍﻓﯽ، ﺑﺪﻋﺖ ﻭ ﺗﺎﺯﮔﯽ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﯽ ﺧﻮﺭﺩ . ﻧﻤﯽ ﺧﻮﺍﻫﻢ ﻭﺍﺭﺩ ﺟﺰﺋﯿﺎﺕ ﺷﻮﻡ ﺍﻣﺎ ﺍﯾﺮﺍﺩ ﻗﺎﻓﯿﻪ ﺩﺭ ﺁﺛﺎﺭ ﺍﯾﻦ ﺩﻭﺳﺘﺎﻥ ﺟﻮﺍﻥ ﭼﻨﺪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺩﺍﺭﺩ : ۱ ‏) ﮔﺎﻫﯽ ﺗﺮﺍﻧﻪ ﺳﺮﺍ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﯼ ﺍﻭﻝ ﺍﺻﻼ ﻗﺎﻓﯿﻪ ﺭﺍ ﻧﻤﯽ ﺷﻨﺎﺳﺪ ﻭ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﻧﻤﯽ ﺑﺮﺩ!! ۲‏) ﮔﺎﻫﯽ ﺗﻨﻬﺎ ﺍﺯ ﺭﺩﯾﻒ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ ﻭ ﻣﺜﻼ ﺗﺮﺍﻧﻪ ﺳﺮﺍﯾﯽ ‏« ﺗﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﺭﻭﻡ ‏» ﺭﺍ ﺑﺎ ‏« ﺑﺎ ﺗﻮ ﻣﯽ ﺭﻭﻡ ‏» ﻗﺎﻓﯿﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ !! ۳‏) ﮔﺎﻫﯽ ﻗﻮﺍﻓﯽ ﻏﻠﻂ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﺭﻓﺘﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺷﮑﻞ ﻇﺎﻫﺮﯼ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﺍﻣﺎ ﺣﺘﯽ ﯾﮏ ﺣﺮﻑ ﻡﺷﺘﺮﮎ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ . ﻣﺜﻼ ‏« ﮔﺮﯾﻪ ‏» ﻭ ‏« ﺧﻨﺪﻩ ‏»! ﮐﻪ ﻣﺸﺨﺼﺎ ﺁﻥ ﻩ ﺍﻧﺘﻬﺎﯾﯽ ﺻﺪﺍﯼ ﮐﺴﺮﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﻭ ﮐﻠﻤﻪ ﻫﯿﭻ ﺣﺮﻑ ﻣﺸﺘﺮﮐﯽ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ! 4‏) ﮔﺎﻫﯽ ﺣﺮﻭﻑ ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ ﻫﻢ ﻫﺴﺖ ﺍﻣﺎ ﺑﺮﺍﯼ ﻗﺎﻓﯿﻪ ﺑﻮﺩﻥ ﮐﺎﻓﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﻣﺜﻼ ‏« ﮔﺮﯾﻪ ‏» ﻭ ‏« ﺗﮑﯿﻪ ‏» ﮐﻪ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ‏« ﮔﺮﯼ ِ ‏» ﻭ ‏« ﺗﮑﯽ ِ ‏» ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺩﻟﯿﻞ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﺣﺮﻑ ﻣﺎﺑﯿﻦ ﻣﺼﻮﺕ ﻭ ﺭﻭﯼ ﻗﺎﻓﯿﻪ ﻧﻤﯽ ﺷﻮﻧﺪ . ﺍﻣﺎ ﻣﺜﻼ ‏« ﺩﻧﺪﻩ ‏» ﻭ ‏« ﺧﻨﺪﻩ ‏» ﻗﺎﻓﯿﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﭼﻮﻥ ﺩﺭ ‏« ﺩﻧﺪ ِ ‏» ﻭ ‏« ﺧﻨﺪ ِ ‏» ﺑﻪ ﺟﺰ ﺣﺮﻑ ﺭﻭﯼ ‏« ﺩ ‏» ﺣﺮﻑ ‏« ﻥ ‏» ﻫﻢ ﯾﮑﺴﺎﻥ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﺭﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ . ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﻣﺤﺘﻮﺍ ﻭ ﺩﺭ ﺻﻮﺭﺕ ﺑﻪ ﮐﺎﺭﮔﯿﺮﯼ ﺭﺩﯾﻒ ﻭ ﺟﺒﺮﺍﻥ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺭﻓﺘﻪ ﮔﺎﻫﯽ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ ﺍﯾﻦ ﺍﺷﮑﺎﻝ ﺭﺍ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﻏﻤﺎﺽ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺭﺩ . ۵‏) ﮔﺎﻫﯽ ﺷﺎﻋﺮ ﻋﺰﯾﺰ ﺣﺮﻭﻑ ﺟﻤﻊ ﯾﺎ ﺍﻟﺤﺎﻗﯽ ﺭﺍ ﯾﮑﺴﺎﻥ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﺩ ﻭ ﯾﺎﺩﺵ ﻣﯽ ﺭﻭﺩ ﮐﻪ ﺍﯾﻦ ﺣﺮﻭﻑ ﺩﺭ ﺩﻭ ﮐﻠﻤﻪ ﻣﻌﻨﺎﯼ ﯾﮑﺴﺎﻥ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﺟﺰﺀ ﺭﺩﯾﻒ ﻣﺤﺴﻮﺏ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ . ﻣﺜﻼ ‏« ﺩﺳﺘﺎﺕ ‏» ﻭ ‏« ﭼﺸﻤﺎﺕ ‏» ﮐﻪ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ‏« ﺩﺳﺖ ﻭ ﭼﺸﻢ + ﻫﺎﺕ ‏» ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺑﯿﻨﯿﻢ ﻫﯿﭻ ﺣﺮﻑ ﻣﺸﺘﺮﮐﯽ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ . ﯾﺎ ﻣﺜﻼ ‏« ﻣﯽ ﺯﻧﻢ ‏» ﻭ ‏« ﻣﯽ ﺑﺮﻡ ‏» ﮐﻪ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ‏« ﻣﯽ ﺯﻥ ﻭ ﻣﯽ ﺑﺮ + ﻡ ‏» ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﻫﯿﭻ ﺣﺮﻑ ﻣﺸﺘﺮﮐﯽ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ . ۶‏) ﮔﺎﻫﯽ ﻣﺸﮑﻞ ﮐﻤﯽ ﻋﻠﻤﯽ ﺗﺮ ﺍﺳﺖ ﻣﺜﻼ ﺗﺮﺍﻧﻪ ﺳﺮﺍ ﻣﯽ ﺑﯿﻨﺪ ‏« ﺯﺍﻧﻮ ‏» ﻭ ‏« ﯾﺎﺭﻭ ‏» ﻗﺎﻓﯿﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﻭﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺷﮑﻞ ﺑﺎ ﯾﮑﺴﺎﻥ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺼﻮﺕ ﺑﻠﻨﺪ، ‏« ﺷﺎﺩﯼ ‏» ﻭ ‏« ﺑﺎﺯﯼ ‏» ﺭﺍ ﻗﺎﻓﯿﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ . ﺍﻣﺎ ﺑﻌﻀﯽ ﺍﺯ ﺗﺮﺍﻧﻪ ﺳﺮﺍﯾﺎﻥ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺑﯽ ﺧﺒﺮﻧﺪ ﮐﻪ ‏« ﻣﺼﻮﺕ ﺑﻠﻨﺪ ﺍﯼ ‏» ﻧﻤﯽ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﺍﯾﺠﺎﺩ ﻗﺎﻓﯿﻪ ﮐﻨﺪ ﻭﺩﺭ ﺣﮑﻢ ﻣﺼﻮﺕ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﺍﺳﺖ . ﭼﻮﻥ ﻫﻢ ﮐﺸﯿﺪﮔﯽ ﺑﺴﯿﺎﺭ ﮐﻤﺘﺮﯼ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‏« ﺍ ‏» ﻭ ‏« ﺍﻭ ‏» ﺩﺍﺭﺩ ﻫﻢ ﺍﯾﻨﮑﻪ ﺍﮐﺜﺮ ‏« ﺍﯼ ‏» ﻫﺎ ﺩﺭ ﺍﻧﺘﻬﺎﯼ ﮐﻠﻤﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﭘﺴﻮﻧﺪ ﯾﺎﺣﺮﻭﻑ ﺍﻟﺤﺎﻗﯽ ﻣﺤﺴﻮﺏ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ . ۷‏) ﮔﺎﻫﯽ ﻗﺎﻓﯿﻪ ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﻋﻠﻢ ﻗﺎﻓﯿﻪ ﺩﺭﺳﺖ ﺍﺳﺖ ﺍﻣﺎ ﺗﺮﺍﻧﻪ ﺳﺮﺍ ﯾﺎﺩﺵ ﻣﯽ ﺭﻭﺩ ﮐﻪ ﺍﯾﻨﺠﺎ ﻭﺍﺭﺩ ﺑﺨﺶ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻫﻢ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻣﺜﻼ ﮐﻠﻤﻪ ﯼ ‏« ﺷﺪّﺕ ‏» ﻭ ‏« ﺯﺣﻤﺖ ‏» ﺷﺎﯾﺪ ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﻗﺎﻓﯿﻪ ﺍﯼ ﺩﺭﺳﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺍﻣﺎ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺭﺍ ‏( ﺣﺪﺍﻗﻞ ﺑﺪﻭﻥ ﺭﺩﯾﻒ ‏) ﺑﺮﺍﯼ ﺑﮑﺎﺭﮔﯿﺮﯼ ﺩﺭ ﺟﺎﯾﮕﺎﻩ ﻗﺎﻓﯿﻪ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ.__________ اما درپایان به عنوان ترانه ی ناب ترانه ای از اردلان سرفراز با عنوان آینه را انتخاب کردم که با صدای زنده یاد فرهاد مهراد ماندگار شد.__________ می‌بینم صورتمو تو آینه،__________ با لبی خسته می‌پرسم از خودم:__________ این غریبه کیه؟ از من چی می‌خواد؟__________ اون به من یا من به اون خیره شدم؟__________ باورم نمی‌شه هر چی می‌بینم، __________ چشام‌و یه لحظه رو هم می‌ذارم،__________ به خودم می‌گم که این صورتکه،__________ می‌تونم از صورت‌ام ورش دارم!__________ می‌کشم دست‌ام‌و روی صورت‌ام، __________ هر چی باید بدونم دست‌ام می‌گه،__________ من‌و توی آینه نشون می‌ده،__________ می‌گه: این تو یی، نه هیچ کس دیگه!__________ جای پاهای تموم قصه‌ها، __________ رنگ غربت تو تموم لحظه‌ها،__________ مونده روی صورت‌ت تا بدونی__________ حالا امروز چی ازت مونده به جا!__________ آینه می‌گه: تو همونی که یه روز __________ می‌خواستی خورشیدو با دست بگیری،__________ ولی امروز شهر شب خونه‌ت شده،__________ داری بی‌صدا تو قلبت می‌میری!__________ می‌شکنم آینه رو تا دوباره __________ نخواد از گذشته‌ها حرف بزنه!__________ آینه می‌شکنه هزار تيکه می‌شه،__________ اما باز تو هر تيکه‌ش عکس منه!__________ عکسا با دهن‌کجی بهم می‌گن: __________ چشم امید و ببُر از آسمون!__________ روزا با هم دیگه فرقی ندارن،__________ بوی کهنگی می‌دن تمومشون!__________