پست های وبلاگ

                             تابش عاریتی دیوار یافت

  بر کلوخی دل چه بندی ای سلیم

این پرتو زیبایی که بر دیوار صورت است پرتو خورشید خداست یا پرتو روح است. این جلوه ، موقت و عاریت است خورشید که رخ بربندد این دیوار سیاه می شود و آن زیبایی خیره کننده محو می شود.

چرا عاشق و دلداده چنین وجودی شوی؟ اصل آن نور را بجوی ، نور از خورشید به طرف سیاهی می تابد یا حرکت می کند. تو از سیاهی به طرف خورشید حرکت کن تا به حقیقت برسی یعنی باید عکس حرکت نور حرکت کرد تا به مرکز نور رسید و گرنه این نورها هم دائمی نیست مرکز نور است که پایدار است باید از فیض به فیاض رسید .

کودکی گرید پی جوز و مویز                         

                                    پیش عاقل باشد آن سهل چیز

پیش دل جوز و مویز آمد جسد                       

                                    طفل کی در دانش مردان رسد

همانگونه که کودک ، عاشق گردو و کشمش می باشد و برای کشمش و گردو گریه می کند یا گاهی دست به هر کاری می زند، گاه پرخاش می کند ، گاه التماس می کند به هر صورت تلاش می کند به آن خواسته برسد. یعنی صورت پرستان همانند کودک اند؟ ولی مرد بالغ هرگز دست به چنین کارهایی نمی زند چون می داند که جوز و مویز آنقدر ارزش ندارد.

هین روش بگزین و ترک ریش کن                   

                                     ترک این ما و من تشویش کن

یعنی ای دوست برو راه و روش اندیشیدن را معشوق خود کن که اینها همه فرزند عقلند ، بگذار این ما و منی های صورتی و ریش را و نمایش های ظاهری و ادا و اطوار و تشویش های بی روح را. چرا که اینها زاییده جهل و جنون اند!

تا شوی چون بوی گل بر عاشقان                           

                                       پیشوا و رهنمای گلستان

بیا خود را با گل راه و روش و فکر و اندیشه آشنا یا آغشته کن تا معطر شوی. آنگاه که معطر شدی عاشق تو می شوند تو راهنما یا پیشوا می شوی. چنین عاشقی که صاحب عقل و اندیشه دارای راه و روش است هم خود به گلستان می رود هم دیگران را با بوی عقل و اندیشه به گلستان می کشد.

چیست بوی گل ، دم عقل و خرد                           

                                               شد قلاوزِ ره باغ ابد

باز تکرار و تاکید می کند حواس ها جمع باشد. نه با بوی این گلهای صوری ، بوی گل عقل و خرد است که دلیل راه و راهبر می شود تا شما را به راه ابدیت برساند.

                                       پشت بر وی کرد و دست از وی فشاند

                                از جهالت قلب را کم گوی خوش

خواه نا خواه طبع از چنین صورتی سیر می شود به هر علت که با شد:

پیری ، فرسودگی ، حوادث ، رنجوری و درد یا آنکه مرگ . این آیینه ایست که بدون خورشید کدر می شود این صورت پایدار نیست زر اندود است(عارض حالتی است)

بی غرض نبود به گردش در جهان                

                                        غیر جسم و غیر جان عاشقان

       عاشقان کل نه این عشاق جزو                    

                                          ماند از کل آنکه شد مشتاق جزو

هر حرکت وگردشی که در جهان می بینی بی غرض نیست .همه برای ادامه ی حیات وخواسته های روزمره وخواسته های طبیعی وجزئی است.

اینها عاشقان جزوند. چنین عاشقانی به کل نمی رسند چون هدفشان سطحی وکوتاه یا اندک است پس به همان اندک می رسند . این حرکت ، حرکت طبیعی یا سیران زندگی می باشد یا غریزه ای هست یا نیست . اما عاشقان کل از مرحله ی غرض گذشته اند وبه سوی هدف در  حرکتند یا در طیران اند .یعنی از مرحله ی نفسانیت ومادیت وصورت  وخودخواهی گذشته اند وبه مرحله ی خودسازی ومعنویت وروحانیت یا نورانیت رسیده اند، در لفظ عامیانه ی خودمان هم غرض را با مرض همراه می کنیم. اما هدف دار وهدفمند کسی را می گوییم که در پی کاری بس بزرگ باشد.

             پنج وقت آمد نماز ای رهنمون              

                                              عاشقان را فی الصلاه دائمون

راه یافته ها را نماز پنج نوبت است اما این نماز عام است. عاشقان دائم در نماز اند. اینچنین نمازی نماز خاص می باشد عاشق به درجه ای از بینایی وعقل می رسد که در کار کردن ،در راه رفتن،در نشستن ودر خوابیدن ودر هر حالت به هرچه نگاه می کند معشوق را مشاهده می کند ودر حال صحبت با او می باشد یا آنکه بهتر بگوییم معشوق ، از دید وفکرش لحظه ای محو وپنهان نمی شود ، یا پنهان نیست اینگونه است فی الصلاه دائمون .

    عقل ها آن سو فرستاده عقول           

                           مانده این سو که نه معشوق است گول

    زین سر از حیرت گرین عقلت رود           

                              هر سر مویت سر و عقلی شود

خدای عقل عقل ها را آن سو فرستاده است . عقلی که این سو می باشد همین عقل من وتو، یا عقل عام ، عقل گول خور است. یعنی اینکه عقل عام عقل احمق است . شاید سوال پیش آید که مگر می شود عقل احمق باشد ؟ آیا عقلی که فریب نفس را می خورد ونفس از او بار می کشد وکاری را انجام می دهد که به سود وجهت حیوانیت، وعملی انجام می دهد که به ضرر انسانیت ودر جهت منافع دشمن اوست آیا چنین موجودی احمق نیست ؟ آنجا که انسان فریب نفس یا شیطان را می خورد عقل انسان است که فریب خورده است اگر این عقل گول خور از سرت می رفت به حیرت می رسیدی ،یعنی تا وادی حیرت می رفتی نمونه ی آن را در خواب ها که عقل مادی حاکم نیست می توان دید ،سرت اگر ازاین عقل خالی می شد می دیدی که هر سر مویت ،سر و عقلی می شد گول نخور !(شاید حیرت اشاره به وادی حیرت شیخ عطار باشد) اما ببینیم مولوی عشق لیلی ومجنون را چگونه توضیح می دهد .

      عاشق آن لیلی کور وکبود              

                       ملک عالم از برایش تره بود

در این بیت ، صورتی تصویر می شود که سیاهی وکوری را همراه دارد لیلی صورتی می باشد که از هرگونه نور خالی است یعنی نه صورت دارد نه سیرت.آنچه مهم است این که مجنون در عشق به چنین موجودی اخلاص دارد. هرچند این عشق، غلط نا میمون وباطل است مجنون بدان سخت پایبند می باشد تا آنجا پیش می رود که پوزه ی سگی را که از کوچه ی لیلی عبور کرده می بوسد وبا حیوانات درنده همرنگ وهم نوا وهم زیست می شود. خانه وشهر ودیار را رها می کند ودر بیابان ها سرگردان می شود. مولوی عشق را به زبانی دارد تعریف وتمجید می کند اما در حقیقت ذم شبیه به مدح است. سطحی نگران آن را مدح، اما آنها که عمیق اند ذم می بینند . چنین عشقی قیص عامری را که دارای عقل بود تبدیل به مجنون می کند وهم اوست که با انسان ها زیست ومعاشرت می کرد. چنین عشقی او را با حیوانات دم خور ومعاشر کرده است چنین عشقی است که اورا از خانه وشهر انسانی به جنگل وبیغوله ی حیوانی می کشد. او که انسان ها را خدمت می کرد وانسان ها خدمتش می کردند . چنین عشقی او را به خدمت حیوانات کشیده است یعنی از هرچه سنبل انسانیت وعقلانیت است می برد وبه هرچه سنبل حیوانیت ونفسانیت است می پیوندد چرا چنین می شود؟ معلوم است چون لیلی کور وکبود است! عاشق خود را همرنگ خود می خواهد باید مجنون از صورت وسیرت انسانی پاک شود تا قبول لیلی افتد.

 ناریان مر ناریان را جاذب اند                                   

                                          نوریان مر نوریان را طالب اند

    در هر آنچه که تو ناظر می شوی              

                                         می کند باجنس سیر ای معنوی

با رمز وکنایه می خواهد بگوید مجنون آنقدر در عشق اخلاص داشت که تمام انسانیت خود را با
آن همه ارزش فدای آن معشوق کور وسیاه کرد تو که  ادعای عشق انسانی والهی داری باید همانند مجنون اخلاص داشته باشی اما عکس او هرچه حیوانیت وشیطانیت ونفسانیت است قربانی کنی تا عشق تو قبول افتد وبه وصال برسی. اگر او با حیوانیت دم خور وهم رنگ شد تو باید با فرشتگان باشی اگر او از عقل خالی شد تو باید از جهل خالی شوی!

     عاشق عشق خدا آنگاه مزد؟              

                                     جبرئیل موتمن آنگاه دزد؟

     عشق جوشد باده تحقیق را               

                                     اوبود ساقی نهان صدیق را

عشق آن آتش است که باده ی حقیفت جویی را به جوش می آورد .انسان را از خواب وخمودی وبی خودی وفراموشی وافسردگی بیدار می کند. وبه کنجکاوی وکوشش وا می دارد. عشق آن ساقی است که از پشت پرده راستگویان ومخلصین را شراب روشنی وچراغ ایمنی می دهد. پس هرچه ظاهر است عشق یا معشوق نیست در بخش پایانی ببینیم مولوی، یوسف وعاشقان را چگونه تشریح می کند:

    ابلهانند این زنان دست بُر         

                            از کف ابله وز رخ یوسف نُذُر

می گوید:آن زنانی که با دیدن صورت یوسف دست را بریدند ابله بودند .چرا؟ برای اینکه آنها حقیقت یوسف را نشناخته بودند که از روی آگاهی وشناخت واله شده باشند. آنها نا خود آگاه ، موجی شده اند بدون آنکه بدانند یوسف کیست یا یوسف چیست! خود را درصورت یوسف گم کردند. این پیام را به ما می دهد که حتی صورت اگر صورت یوسف باشد ، بدون شناخت سیرت وشخصیت یوسف، صورتش فریب است وبی ارزش . پس نه آن زنان دست بر عاشقند ونه این صورت معشوق است. می گوید بترس، یعنی ما را از اینگونه عشق وعاشقی بر حذر می دارد. برداشت دومی که از مصراع دوم این بیت می شود آن است که صورت یوسف همانند کف روی آب است زیر این کف ،آب را باید جست .ابله است آنکه آب را نجوید وعاشق کف باشد! در این مرحله کف روی آب وروی یوسف را باهم قیاس می کند وبدون شناخت شخصیت یوسف هر دو را مساوی می داند .

این زعشق خویش در چه می کند      

                                     وان به کین از بهر او چه می کند

سفره ی او پیش این از نان تهی ست     

                                       پیش یعقوب است پر کو مشتهی ست

می گوید برادران یوسف ،از روی دشمنی وحسادت با شناخت وآگاهی او را به چاه افکندند ولی زلیخا  شخصیت یوسف را نمی شناخت . شخص یوسف را دیده بود از سیرت وروح یوسف آگاهی نداشت. عملا می بینیم نتیجه ی آن آگاهی ودشمنی ونتیجه ی این دوستی ونا آگاهی مساوی است . پس موضوع اول را دشمنی می توان گفت، اما موضوع دوم را نمی توان دوستی وعشق تلقی کرد. در هر دو موضوع خود خواهی ونفس پرستی است که رخ می نماید نه چیز دیگری. می گوید چون سفره ی یوسف برای آنها نان نداشت یا آن نانی که در سفره ی یوسف بود به مذاق آنها خوش نمی آمد یا سازگار نبود آن برادری و این عشق نتیجه اش چنین شد. بعد می گوید سفره ی یوسف برای یعقوب پر است ویعقوب است که عاشق واقعی یوسف است واوست که اشتهایش باز است واز یوسف سیر نمی شود. هرچه از جام وسفره ی او بنوشد تشنه تر می شود. چرا یعقوب اشتهایش پر نمی شود وهرچه می نوشد تشنه تر است؟ برای آنکه عاشق صورت نیست که با دگرگون شدن صورت دل زده یا سیر شود ونوشیدنی اش مادی نیست که حجم آن ماده ظرف او را پر کند که توان نوشیدن از او سلب شود. ثانیا سیر شدن به معنی از دست دادن لذت است که باز لذت، لذت مادی نیست که یعقوب را اشباع کند:

حی وقائم داند او این خاک را                   

                              خوش نگر این عشق ساحر ناک را

در مصرع اول می گوید هرکس این صورت خاکی را زنده وپایدار ودائم بداند سحر شده است، فریب خورده است . هشدار می دهد که خوب در نگاه وجستجو وتفکر عمیق شوند که چنین صورت هایی آن ها را سحر نکند! می گوید این صورت ها صورت سحر است. آنچه می نماید حقیقت ندارد واگر واقعیتی دارد مقطعی یا فصلی است . وپایان سخن:

شرح عشق ارمن بگویم بر دوام                  

                                     صد قیامت بگذرد وان ناتمام

والسلام