جمعه ۳۱ فروردين
نقدی بر مجموعه شعر ( عاشق عمودی می میرد ) اثر استاد فروغی مهر
ارسال شده توسط بهزاد چهارتنگی ( خاموش ) در تاریخ : يکشنبه ۱۹ شهريور ۱۳۹۱ ۲۱:۵۴
موضوع: آزاد | تعداد بازدید : ۱۶۲۳ | نظرات : ۹
|
|
سرآغازی بود نام خداوند که دارد ریشه در جان هنرمند
مجموعه شعر عاشق عمودی می میرد اثریست از شاعر جوان و نازک اندیش روزگار اسیر دی ماهشده ی ما ؛ استاد
شهرام فروغی مهرکه در سال 1388 توسط نشر فرهنگ ایلیا در رشت با تیراژ1100 نسخه به چاپ رسید. و حقیر برحسب وظیفه بر آن شدم تا نقدی هر چند ناقص بر این مجموعه مملو از احساس بنگارم که امیدوارم مورد توجه ادب
دوستان عزیز واقع گردد .بی گمان امروزه تاثیر شعر شعرای نو گرای خطه جنوب بخصوص خوزستان بر شعر فارسی
راهی چادیبی نمی تواند نادیده بشمارد.از بزرگانی چون زنده یاد قیصر گرفته تا سیدعلی صالحی و... , وامروزه نیز جوانان جویای نامی در این عرصه قلم می زنند که توسن خیالشان بی شک فراتر از مرزجغرافیایی را خواهد پیمود . و گوای دعای من همین مجموعه ی(( عاشق عمودی می میرد )) است.اکنون به بررسی شاخص ها و واژه های بکار رفته در شعر فروغی می پردازم :
گلایه،شکایت و حسرت گذشته ها درشعر فروغی موج می زند . تصویر دنیای بی پرنده و شکستن کشتی امید وتنهایی
وجه بارزی از تخیل واقعه گرایانه ی ایشان است .(( حتی پرنده ای که تلخ بخواند نیست /این سپیدی بی گنجشک / به تف شیطان هم نمی ارزد/ پرنده هم پرنده های قدیمی ...)).واژه ی (( پرنده )) چهل و پنج بار در این مجموعه تکرار شده است؛ و این کاربرد نمی تواند اتفاقی حادث شده باشد.واین همان احساس رهایی از ریسمان های امروزی و افسوس شاعرانه ی فروغی از این دنیای سیمانی تکنولوژی زده است .با نگاهی به مضمون سروده ها شاید بتوان نام دیگری نیز بر این مجموعه نهاد و آن هم تفکریست که فضای کلی مجموعه را در بر گرفته است: (( حسرت تمام باید ها و نباید ها )). گاهی شاعر دلتنگ عروسکی می شود و گاه دلتنگ گنجشک های خاکستری دیروز : (( در التهاب دقیقه ها / عروسکی تنهاست / باران خنده های مجازی / بر سطوح پوچ این ساعتها می بارد / ...)) دردهای فروغی حسرت دنیای کودکانه و صداقت هاییست که دقیقه ها کمر به تخریب آن بسته و جز حسرتی برایانسانی که به دنبال (utopia)مدینه ی فاضله و سیر و سلوک در کوچه پس کوچه های بخارا وسمرقند راه به بیراهه برد چیز دیگری نیست . او با حسرتی تمام به دنبال آن آرمان شهریست که بهارش حتی با یک گل هم بهار بود و دیگر هیچ . (( در خالی ساعت/ بوی تیک تاک تلخی نیست/دنبال آن پرنده ی ناممکن / در حس دایره سرگردانم / از حرص گناه آدم /در کوچه های بی چراغ زمین / تب می کندحتی پیراهنم /...)).
به جرأت می توان گفت که فروغی در این مجموعه به زبان خاص خود دست یافته است و لزوما برای نقد و درک اندیشه اش باید این زبان را کاوید . شعر او دارای بیان تصویری است . وبه جایآنکه به واژه بیندیشد به ساختن تصاویر بکر پرداخته است . در این مجموعه ما با تصاویری قابل لمس مواجه ایم نه با واژه هایی سرد و بی روح مثلا وقتی می خواهد از فرا رسیدن سال جدید وحسرت روز های درک نشده و عمر بر باده رفته حرف بزند، چنین می گوید که :
(( باقیمانده ی ماه اسفندی / مزه ی خورشید هم نمی دهد / که طول می کشد درتکلم ستاره/ و هی گله های ابر می رمند/ با دسته های پرنده ی کوچان / ساعت شماطه دار پیر پدر بزرگ / سالهاست / ریش سفیدش می جنبد / . . . )).یا آنگاه که می خواهد از (( مرگ )) ایماژی نو بسازد دست به آفرینشی بی بدیل می زند و می گوید : (( حالا که در نگاه تو گوری / چشمک به مرگ می زند / یعنی که بوی کافور می دهم / من بی تو گور ندارم که هیچ /حتی هوای من اینجا مساعد نیست . / ... )).
حتی اسامی معنی در شعر او شکل و رنگ و تحرک دارند : (( طاعون شب / درخت کهنه ی روز /سایه زار ثانیه ها /
باران پرنده و . . . )) از این لحاظ می توان شعر ایشان راشعر تصویرگرا نامید .این نوع بیان سمبولیک به معنای خاص کلمه نیست .(( صدای غربت این پلکان متروک / در حیاطنمور خانه / صدای همان آدمهایی ست / که در حیات سالهای خویش / رسوب کردند/...)) هیچ یک از اشیا و واژه ها وسایل بیان احساس شاعرند و ارزش مظهری یشان بسته به نوع بیانشان در شعراست . مثلا در همین سروده صدای غربت و تنهایی انسان با تصویری از پلکانی متروک در حیاطی نمور ایماژی ست هرچند آشنا و شاید تکراری اما دلنشین و به جاست . و احساسی غریب را درخاطرمان آبستن است .
از این دست سروده ها و استفاده از ایماژ به جای واژه در شعر فروغی کم نیست . مثل این سروده : (( در نقاشی هایم باد نمی آید / و هیچ درختی / پنجره را نمی بوسد/ . . .)).و یا آنجا که می گوید :(( ازاین ماه معیوب که افتاده توی فنجانم / حرفی نمی چکد / . . .)) و یااینجا که چنین به تصویر کشیده است :(( لیوانی از اندوه / بر میز غمگینی خیس / مرداب تلخیست / . . .)) در اینجا واقعا تصاویرند که به جای شاعر شعر می گویند ، و شاعر غرق در زبانتصویر و پرواز واژه هاست .اکثر تصاویر و واژه ها مختص و شاخصه ی بارز زبان فروغی ست .(( مرگ ، پرنده ،پروانه ،گنجشک ، آسمان ، غروب ، غم ، ساعت ، دقیقه ، ثانیه ، پنجره ، و حتی استفاده از ضمیر ( تو ) ومخاطب قرار دادن دیگری و ساختن معشوقی همیشه غایب در شعرش خاص خود اوست . و حتی میتوان گفت که بیان شاعرانه ی او نوعی الفبای تصویری دارد. و همین تفاوت تکنیک او با ایماژیسم است .ایماژیست ها، اندیشه و احساس خود را بر دوش تصاویر می اندازند و سپس برای عرضه کردنفکرشان از تمام اشیا ، اشخاص تاریخی و اسطوره ها که در اختیار داشتند استفاده می نمایند و به همین دلیل اغلب در معرض اتهام تصنوعی بودن قرار می گرفتند، حال آنکه تصاویر در شعرفروغی قابل لمس هستند و آنقدر استادانه به تصویر پرداخته که مجسمه ساز در سنگ ؛ با این تفاوت که مجسمه ساز از روی نقشه و مدلی دست به آفرینش می زند اما فروغی در همه ی سروده هایش بی آنکه بخواهد و یا از مدلی پیروی کند فکر و اندیشه اش همچون رودی سیال و جاری یکنواخت همه ی سروده ها را فرا گرفته است .
شعر فروغی را می توان نوعی بیان تصویری تفکرات او دانست .خالی از تفکرات پوچ فلسفی وواژه های سقیل و
نامفهوم .فروغی بر اتکا تجارب شخصی خود حرف می زند . و هر ازگاهی به دنیای کودکی خود سرک می کشد. و می گوید : (( کاش از دقیقه های آمده بر می گشتم و / از سراب ثانیه های نیامده نمی ترسیدم . /کاش به احتمال گم شدن هم که بود / بر می گشتم / تا شاید حوالی همان دیروزهای دور/ فانوسی شکسته از تهاجم سالها /کودکی ام باشد/که
دیگر نمی شناسمش )).بسیاری از سروده های ایشان از دنیایی دور و کودکانه و بدون هیچ واسطه ای شروع می شوندکه درآن هیچ چیز اصل نیست . و از روی ساده اندیشی کودکانه ای است که حتی شاعر خواب های پیریخودش را هم رنگ می زند : ((با مداد رنگی ها / به کوچه می روم / تا روزهای سیاه و سفید را /آبی کنم / ...)).در این دنیایی که به قول خود شاعر سپیده دمانش بی پرنده و گنجشک است، در این دنیای وحشت زده از بادهای ناموافق و انبوه پنجره های بی پلک که تنها حماسه اش برگ هایی ست به جا مانده ازخمیازه ی مرگ همواره شعرهای فروغی به اندوه و حسرتی تمام شعله ور شده است . در دنیایی کهشک دروغ می سازد و انسان باید با خودش بسیار صادق باشدتا بتواند برای (( گورهای ساکت دنیاهزار بسم الله نذر کند )).او هرگز نخواستنه تسلیم چنین دنیای آفت زده و بیمار شود و با آنکه می داند همه ی تلاشش جز آه وحسرت و نبش قبرکردن ارزش های فراموش شده ی دوش نیست باز وسواس دارد که : ((دلتنگی های این پرنده را / هیچ بارانی نمی شوید/...)) و یا (( این خشکسالی لبخند / جذام بی اجازه یتنهایی ست /...)).
برای فروغی دنیا هنوز همان دنیای دیروزیست که اسیر دیو زمستان مانده است ( با مترسک این سال ها ی سرد / باد
در گلویزمستان می پیچد / و سهم هیچکس بهار نیست /...)) برای او نفس عمل، بیش از نتیجه اهمیت دارد و در انتها همه ی آمال ، آرزوها و حسرت ها و گلایه هایش نوعینوستالژی به چشم می خورد .
او حتی حاضر است خود را فدای اندیشه و باورهایش کند ، آنگاه که فریاد می زند ((ایهاالناس! /برگی در بادها و / درنگی در یادها / کافی ست تا سایه نباشم و /رنگ از سیاهی نگیرم /...)) او به دنبال تغییر است و می خواهد ارزش های فراموش شده را دوباره زنده کند. تمام جاده های بی عبوررا و همه ی راه های رفته و نرفته را می آراید، اعتماد را ،شک را ، دوستی را ، مرگ را و حتی گاهی در شعرش خود را می آویزد به ساعت شماطه دار پیر پدر بزرگ در التهاب دقیقه ها هنگامی که حتی عروسکی تنهاست . و گاهی نیز از همه چیز به ستوه می آیدو فریاد سر می دهد که : (( ازحوصله ی سالها بیرونم و / از حیاط تقویم ها دور / نه برگی به دوش بادم / نه روزی که خط می خورد و/ جز نامی تهی نیست./ از حوصله ی خودم هم بیرونم/ و سر بر شانه ی دقایقی کبود /نزدیک ترین ثانیه به گریه ام /... )).
در مجموع شهرام فروغی مهر شاعریست تصویرگرا با پیچیدگی ها ی ظاهری در شعرش اما درونی ساده و کودکانه که حسی زیبا را به مخاطب منتقل می کند و با وجود تمام حسرت ها و نا امیدی ها به همه ی آنچه باید ایمان دارد . او که خود دانش آموخته ی زبان و ادب فارسی ست سالهاست که درکنار سرودن به تدریس نیز مشغول است. امیداست باچاپ اینگونه آثار شاهد رشد و کیفیت شعر وادبیات روزگارمان باشیم وپایانی خوش باشد بر افول کیفی بوجود آمده در یکی دو دهه ی گذشته .
خادم اهل قلم : بهزاد چهارتنگی ( خاموش )
شهرکرد : 30 / 5 / 1391
|
ارسال پیام خصوصی اشتراک گذاری :
|
|
|
|
|
این پست با شماره ۱۰۳۸ در تاریخ يکشنبه ۱۹ شهريور ۱۳۹۱ ۲۱:۵۴ در سایت شعر ناب ثبت گردید
نقدها و نظرات
تنها کابران عضو میتوانند نظر دهند.
ارسال پیام خصوصی
محمدرضا آزادبخت
علیرضا حاجی پوری باسمنج راوی عشق 
جمیله عجم(بانوی واژه ها) 
و درودبرخواهرعزیزم 
سیاوش آزاد
محمد شریف صادقی
شاهزاده خانوم 
خوش آمدید 
علی نظری سرمازه 
